Keperluan Deklarasi Hibah Dan Kekangannya Dalam .

Journal of Contemporary Islamic Law, (2020) Vol. 5(2): 77-83e-ISSN: 0127-788Xhanya dokumen simpanan semata-mata bahkan iaboleh dijadikan bukti yang kuat di Mahkamah Syariahkelak.Dalam konteks semasa, pelbagai institusimenyediakan perkhidmatan hibah kepada masyarakatsama ada institusi kerajaan mahupun swasta.Perkhidmatan hibah yang disediakan pada hari inilebih terjamin jika dibandingkan pada zaman awal 90an apabila apabila perkhidmatan hibah disediakanmelalui dokumen hibah. Seperti yang telah dijelaskansebelum ini, dokumen ini memainkan peranan pentingdalam menentukan kesahihan hibah pada masa akandatang. Dalam dokumen tersebut, dinyatakan segalarukun dan syarat hibah, persetujuan dan penerimaanoleh kedua-dua pemberi dan penerima hibah yangmana secara tidak langsung memudahkan prosespengesahan hibah di Mahkamah Syariah kelak.Selain itu, dalam perundangan Islam, hibahterbahagi kepada dua jenis, iaitu hibah mutlak danhibah bersyarat atau dengan syarat . Hibah mutlakadalah hibah yang dibuat tanpa diikat dengan apa-apasyarat atau balasan manakala hibah bersyaratterbahagi kepada tiga bahagian iaitu hibah dengansyarat balasan atau gantian, hibah bersyarat ‘umra danhibah bersyarat qubra. Antara situasi hibah yangdisertakan dengan syarat yang dibahaskan dalam fiqhialah hibah dengan mensyaratkan penerima hibahmelakukan atau tidak melakukan sesuatu tindakan,hibah dengan mensyaratakan penerima hibah tidakbertasarruf dengan mawhub, hibah denganmensyaratkan penerima hibah menunaikan asa selepas kematian penghibah dan jugadisyaratkan oleh penghibah bahawa dia masihmempunyai hak manfaat ke atas harta tersebut.Para fuqaha berselisih pendapat mengenaipeletakan syarat dalam hibah namun, menurut NoorLizza et.al (2012) meletakkan syarat yang tidakmenafikan isi kandungan dan tujuan asal hibah adalahdibolehkan menurut sebahagian fuqaha. Sebagaimanayang disebutkan oleh al-Sharbini t.th., al-Bahuti 1982,jika sekiranya pemberi hibah meletakkan syaratbahawa penerima hibah tidak boleh berkahwinsepanjang hidupnya atau penerima hibah mestilahmelakukan zina maka syarat tersebut adalah tidakterpakai (lagha) tetapi akad hibah tetap sah. Inibermakna pemberi hibah mestilah menyerahkan hartayang dihibahkan dan penerima hibah tidak terikatkepada syarat-syarat tersebut. Hal ini kerana hibahmerupakan akad sumbangan yang tidak terjejasdengan syarat yang merosakkan akad (fasid).Perkara 557 (2) Undang-undang Sivil Jordanmembenarkan peletakan syarat di dalam hibah selamaia tidak bercanggah dengan isi kandungan dan tujuanasal hibah dibuat (Noor Lizza et.al. 2012).Walaubagaimanapun, undang-undang sivil Mesir Perkara495 (2) dan undang-undang Sivil Syria Perkara 463(2) tidak membenarkan peletakan syarat dalam hibahsecara mutlak. Kedua-dua subseksyeninimemperuntukkan bahawa sekiranya pemberi hibahmeletakkan syarat balasan seperti penerima hibahhendaklah memberi nilai balasan kepada pemberihibah, nilai tersebut mestilah kurang daripada nilaiharta yang dihibahkan. Jika dilihat kepadaperuntukkan ini, meletakkan syarat dalam hibahbukanlah sesuatu yang dihalang secara mutlak, namunia mestilah tidak menafikan kandungan dan tujuanasal hibah.Pendapat yang membenarkan peletakan syaratdalam hibah sesuai untuk diguna pakai dalam kontekssemasa terutama untuk menjaga maslahat pemberihibah. Pemberi hibah boleh meletakkan syarat balasanuntuk menjaganya selagi pemberi hibah masih hidup.Hal ini kerana terdapat kes di mana penerima hibahmengabaikan tanggungjawab terhadap pemberi hibahseperti bapa dan ibu apabila mendapat harta hibah.Situasi ini menimbulkan kebimbangan kepadamasyarakat untuk memberi hibah. Bagi mengelakkankeadaan tersebut penulis berpendapat adalah sesuaiuntuk digunakan pendapat yang mengharuskan syaratbalasan dalam hibah dan ini juga menepati konsepmaqasid syariah (al-Suyuṭi 2003): دفع املفاسد اوىل من جلب املصالح Mengelakkan kerosakkan adalah lebih utama daripadamemperoleh kebaikan.Dalam kes ini penulis berpendapat mengelakkanibubapa daripada terabai adalah lebih baik daripadamengutamakan hibah secara mutlak. Di samping itu,sekiranya hibah bersyarat tidak dibenarkan ian akanmenimbulkan kesulitan kepada masyarakat terutamaapabila perubahan adat dan uruf yang mendesak.Di samping itu, pemberian hibah bersyarat tidakterkesan dengan peruntukkan undang-undang yangsedia ada. Meskipun secara syarak hibah telahdianggap sempurna namun pemilik harta atau pemberihibah masih menjadi pemilik sah (legal owner) keranatiada berlaku proses pemindahan harta kepadabenefisiari semasa hidup pemilik harta. Oleh itu,dalam tempoh berkenaan pemberi hibah bolehmenarik balik hibah yang dibuat sekiranya ia melihatkeperluan kepada tindakan tersebut. Walaubagaimanapun, penarikan balik hibah hanyadibenarkan hibah ibubapa kepada anak-anak atau cucusahaja.Terdapat pelbagai kelebihan deklarasi hibah yangakan diterangkan dalam penulisan ini. Di antaranyaseperti aset yang menjadi mawhub (harta hibah) tidakdianggap sebagi harta pusaka pemberi hibah. Inikerana ia memberi kesan serta merta mengikut termadan syarat yang terdapat dalam deklarasi hibah semasahayat pemberi hibah. Rentetan daripada itu harta tidakakan termasuk dalam harta pusaka pemberi sekiranyapemberi hibah meninggal dunia. Keadaan ini secaratidak langsung dapat mengelakkan kemungkinanharta menjadi beku akibat daripada kelemahan sistempentadbiran dan kos pengurusan yang tinggi.Di samping itu melalui deklarasi hibah jugapemilik harta (pemberi Hibah) masih mempunyaikuasa untuk membatal atau menarik balik harta hibahyang telah diberikan kepada anak atau cucunya.Sekalipun begitu pemberi hibah tidak boleh menarik79

Journal of Contemporary Islamic Law, (2020) Vol. 5(2): 77-83e-ISSN: 0127-788Xharta yang telah diberikan kepada orang lain meskipunkepada isterinya.KEKANGAN DOKUMEN HIBAHTidak dinafikan instrumen hibah telah mula hangatdibicarakan dalam kalangan masyarakat pada hari ini.Bahkan kajian oleh Adilah Mohd Sa’afie dan MohdZamro (2018) menunjukkan terdapat peningkatan kesberkaitan hibah telah dibicarakan di MahkamahSyariah. Ini menunjukkan masyarakat telah mula pekaterhadap perancangan dan pengurusan harta melaluihibah. Walaupun demikian terdapat beberapa isu dankekangan dalam melaksanakan deklerasi hibah yangperlu di fikirkan oleh orang ramai sebelum merekamemilih saluran tersebut untuk merancang hartamereka. Isu-isu tersebut ada yang berkait denganhukum dan situasi realiti semasa masyarakat yang jikatidak dibuat dengan kaedah yang betul bolehmembatalkan hibah dan lebih teruk ia bolehmenafikan hak penerima hibah.Di antara isu yang berkaitan dengan hukum adalahdi mana berlakunya penarikan atau pembatalan hibahsetelah hibah tersebut telah sempurna dari segi rukundan syaratnya. Sebagaimana yang telah diketahuibahawa tiga situasi yang membolehkan hibah bolehditarik balik atau dibatalkan seperti hibah seorangbapa kepada anaknya atau seorang datuk kepadacucunya, wujudnya keredhaan antara pemberi hibahdan penerima hibah untuk membatalkan hibahtersebut atau melalui keputusan hakim di mahkamah(Mohd Zamro & Noor Lizza 2015).Namun, para fuqaha telah menggariskan beberapasyarat yang perlu dipatuhi bagi membolehkan hartahibah ditarik balik seperti harta tidak berpindah milik,tidak berubah sifat yang mengurangkan nilai hartatersebut dan hendaklah dibuat dengan persetujuanpenerima hibah sekiranya hibah selain daripada ayahkepada anak. Ini bermakna sekiranya penerima hibahtelah menjual harta hibah atau melakukan perubahankepada harta hibah, maka hibah tidak dapat dibatalkanatau ditarik balik sama sekali (Mustafa al-Khin et al.2003).Dalam konteks semasa, isu penarikan balik dapatdilihat secara ketara apabila melibatkan harta hibahberbentuk hartanah. Penarikan balik hartanah yangtelah dibuat hendaklah dilakukan melalui Borang 14Aserta terdapat beberapa sekatan yang perlu dilihatberdasarkan peruntukan di dalam Kanun TanahNegara 1965. Keadaan ini menimbulkan konflik diantara perundangan syariah dan undang-undang sivil.Justeru, masyarakat perlulah peka terhadap isupenarikan balik sebelum melaksanakan akad hibah.Walau bagaimanapun, kebanyakan syarikatamanah yang menyediakan perkhidmatan deklarasihibah, mengatasi isu ini dengan memasukkan syaratsyarat tertentu di dalam dokumen bagi menjagakemaslahatan pemberi dan penerima hibah. Namun,isu yang timbul adalah sejauh manakah syarakmembenarkan syarat dimasukkan di dalam akad hibah80dan adakah syarat tersebut mengikat kedua-duapihak?Isu kedua adalah berkaitan hibah yang dilakukanketika saat sakit yang menyebabkan kematian ataumard al-maut. Kita perlu melihat syarat-syarat mardal-maut seperti penyakit yang benar-benar bolehmenyebabkan kematian, penyakit yang bolehmenimbulkan kecemasan kematian dalam fikiranpesakit dan terdapat gejala yang menunjukkan bahawapenyakit adalah kronik dan kritikal.Di dalam Majallah al-Ahkam Adliyyah perkara1595 mendefinisikan mard al-maut sebagai sakit yangkebiasaanya membawa kepada kematian, di manapenyakit tersebut menghalang seorang lelaki daripadamenjaga kemaslahatan di luar rumah dan menghalangkemaslahatan di dalam rumah jika dia seorang wanita.Di samping itu, ciri-ciri khusus marad al-maut jugaperlu diteliti contohnya, tempoh penyakit itusepanjang setahun. Sekiranya berlalu tempoh tersebutmaka tidak termasuk dalam kategori tersebut. Begitujuga jenis penyakit yang kebiasaannya bolehmenyebabkan kematian seperti kanser, AIDS danH1N1. Ciri penyakit yang seterusnya adalah penyakityang menjadikan seseorang tidak peduli kepadaduniawi lagi. Contoh bagi lelaki yang tidak pedulikepada kerja-kerja rutinnya dan bagi wanita yangtidak peduli kepada kerja-kerja rumah yang menjadikerja rutin mereka.Isu hibah mard al-maut ini juga boleh memberikesan terhadap hukum hibah atau wasiat. Kesanpemberian hibah dalam situasi ini mempunyaiimplementasi yang berbeza, bergantung kepadakeadaan pemberi hibah selepas melakukan hibahtersebut. Sekiranya pemberi hibah meninggal duniasejurus lafaz hibah dilaksanakan maka harta tersebutdikategorikan sebagai wasiat. Maka ia akanbergantung kepada undang-undang wasiat, di manaharta pemberian tidak melebihi 1/3 daripada hartapeninggalan serta tidak melibatkan pemberian kepadaahli waris kecuali mendapat persetujuan daripada ahliwaris. Sekiranya pemberi hibah masih hidup selepasmelafazkan akad hibah, maka hibah tersebut adalahsah dan perlu terikat kepada undang-undang hibah.Dalam kes Mahdi bin Ab. Hamid lwn Iqwan binYahaya yang dibicarakan di Mahkamah TinggiSyariah Selangor, mahkamah memutuskan sah hibahyang dibuat oleh si mati semasa beliau di dalamkeadaan strok dan ditahan di dalam wad. Alasanpenghakiman dalam kes ini adalah meskipun si matiditahan di dalam wad, namun beliau masih waras akalfikiran dan sedar dengan tindakan beliau semasa hibahdibuat. Berdasarkan kes ini, mard al-maut juga perludilihat dari sudut kewarasan akal fikiran pemberihibah, sebagaimana yang disebutkan oleh SitiMashitoh Mahamood (2017).Begitu juga isu kadar atau had

kepada industri perancangan dan pengurusan harta di mana pada zaman 80-an, hibah hanya dilaksanakan a tanpa ada dokumen sokongan (Amirul Adli & Noor Lizza Mohamed Said 2018). Namun, pada hari ini kebanyakan hibah yang dibuat adalah melalui dokumen deklarasi hibah atau apa-apa dokumen yang boleh membuktikan pemberian hibah. Kepentingan dokumen .