University Of Groningen De Primaire Frozen Shoulder .
University of GroningenDe primaire frozen shoulderStenvers, Jan DerekIMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of recordPublication date:1994Link to publication in University of Groningen/UMCG research databaseCitation for published version (APA):Stenvers, J. D. (1994). De primaire frozen shoulder: een retrospectief onderzoek naar de behandeling doormiddel van fysiotherapie. s.n.CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.Download date: 11-04-2021
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGENDE PRIMAIRE FROZEN SHOULDEREEN RETROSPECTIEF ONDERZOEK NAAR DE BEHANDELINGDOOR MIDDELVAN FYSIOTHERAPIEProefschriftter verkrijging van het doctoraat in deGeneeskundeaan de Rijksuniversiteit Groningenop gezag van deRector Magnificus Dr. S.K. Kuipersin het openbaar te verdedigen opwoensdag 5 januari 1994des namiddags te 2.45 uurdoorJan Derek Stenversgeboren op 24 juli 1946te Haren
Promotores:Prof. drs. W.H. EismaProf. dr. H.J. de JonghProf. dr. J.W.F. BeksPromotiecommissie:Prof.dr. P.J.M. HeldersProf.dr.H.K.L. NielsenProf.dr. C.J.P. ThijnParanimfen:W.J. OverbeekJ.L.M. Franssen
InleidingHoofdstuk 19111.1 Beschrijving van het ziektebeeld111.2 Historisch overzicht111.3 Etiologie151.3.1 Primaire frozen shoulder151.3.2 Secundaire frozen shoulder17Hoofdstuk 219Anatomie192.1 Benige structuren202.2 Het glenohumerale gewricht232.3 Schoudermusculatuur282.4 Bursa subacromialis en bursa subdeltoidea312.5 Het acromioclaviculaire gewricht342.6 Het sternoclaviculaire gewricht352.7 Anatomie van het coracoclaviculaire weefsel36Hoofdstuk 3Lichamelijk onderzoek39393.1 Inspectie393.2 Bewegingsonderzoek40Cervicale wervelkolom40Schouder40Elleboog en pols403.3 Spierkracht423.4 Oriënterend neurologisch onderzoek453.5 Palpatie45Hoofdstuk 4Beeldvormende technieken47474.1 Radiologische overzichtsopnamen474.2 Arthrografie474.3 Arthroscopie474.4 Echografie484.5 Röntgencinematografie494.5.1 onderzoektechniek494.5.2 passieve anteflexie; normale schouder503
4.5.3 passieve anteflexie; primaire frozen shoulder524.5.4 Bespreking van het doorlichtingsbeeld544.6 99 mTc pertechnetate scanning554.7 MRI bij de primaire frozen shoulder564.7.1 Korte beschrijving van de uitslagen584.7.2 Conclusie61Hoofdstuk 5Overzicht van de toegepaste therapieën62625.1 Manipulatie onder narcose625.2 Open manipulatie625.3 Joint distension635.4 Capsulotomie tijdens arthroscopie635.5 Injectietherapie645.6 Orale medicamenteuze therapie655.7 Conservatieve therapie66Hoofdstuk 6De Fysiotherapeutische behandelingMethoden van mobiliseren6868706.1 Tot op heden gebruikte oefenvormnen706.2 Door ons gebruikte wijze van mobiliseren736.3 Motivatie van keuze van behandelen746.4 Uitvoering van de behandeling75Hoofdstuk 7Opzet van het onderzoek en resultaten76767.1 Behandeling767.2 Keuze van onderzoek777.3 Wijze van onderzoek787.3.1 Het lichamelijk onderzoek797.3.1.1 Uitvoering van de testen797.3.1.2 Meting van de bewegingsuitslagen807.4 Resultaten van de enquête827.4.1 Leeftijd en geslacht827.4.2 Klachten837.4.3 Beroep, sport en hobby847.4.3.1 Beroep847.4.3.2 Arbeidsongeschiktheid854
7.4.3.3 Sport867.4.3.4 Hobby867.4.4 Behandeling877.4.4.1 Duur van de behandeling887.4.4.2 Resultaat van de behandeling887.4.5 Pijnlijkheid van de behandeling897.4.6 Restklachten897.5 Resultaten lichamelijk onderzoek907.5.1 Klachten907.5.2 Lichamelijk onderzoek927.5.2.1 Inspectie927.5.2.2 Mobiliteit:927.5.2.3 Pijn957.5.2.4 Kracht957.6 Vergelijking pijnklachten enquete en lichamelijk onderzoekConclusie9697Klinisch beeld97Pathologische anatomie97Beeldvormende lijst104Bijlage 1111Patiëntengegevens primaire frozen shoulderBijlage 2Patiëntengegevens secundaire frozen shoulderBijlage 3EnquêteBIJLAGE 4NAONDERZOEK PATIËNTENLICHAMELIJK HT135UITSLAGEN VAN DE METINGEN BIJ LICHAMELIJK NA0NDERZOEK1365
DankwoordLangzaam maar zeker maken steeds meer paramedici gebruik van de mogelijkheiddie hen geboden wordt een proeve van bekwaamheid af te leggen op universitairniveau. Hiermee kan, zij het nog op kleine schaal, worden tegemoet gekomen aande niet aflatende roep van verwijzers, politici en critici om te komen tot een wetenschappelijke verantwoording van ons handelen. Een nieuwe weg voor defysiotherapie, waarbij de onderzoekstraditie echter nog gestalte moet krijgen.Hulp van disciplines waar deze traditie al wel aanwezig is, is noodzakelijk.Gelukkig was de bereidheid tot hulp bij velen aanwezig. Ik wil dan ook graag eenaantal mensen bedanken die nauw betrokken zijn geweest bij de totstandkoming vandit proefschrift.Mijn ouders wil ik bedanken voor de warme belangstelling en steun die ik heb ontvangen. Mijn vader voor de bereidheid altijd weer nieuwe ideeën aan te horen,manuscripten door te lezen en van kritiek te voorzien. Het was steeds boeiend enbovenal gezellig.Drs. W.J. Overbeek: Beste Willem. een van de aangename bijkomstigheden bij hetdoen van onderzoek is het samenwerken met anderen. Onze samenwerking heeftnaast een aantal publicaties geleid tot een hechte vriendschap. Voor alles wat jevoor mij gedaan hebt ben ikje in hoge mate erkentelijk.Prof. W.H. Eisrna: Beste Willem. vanaf het begin was ik mij bewust van het feit dathet doen van wetenschappelijk onderzoek gedegen begeleiding behoeft. Ik ben blijdat ik lange tijd heb mogen genieten van al je kwaliteiten als promotor. die nodigwaren om mij door het berglandschap van het onderzoek te loodsen.Prof.dr. H.J. de Jongh: Beste Henk. gaarne wil ik je bedanken voor het onderzoekdat je in het kader van dit proefschrift hebt verricht. Je rustige en kritische wijzewaarop je mij al die jaren hebt bijgestaan heb ik in hoge mate gewaardeerd.Prof.dr. W.J.F.Beks: Hooggeleerde Heer. de dag dat u mij op uw kamer na hetrapport meedeelde dat het tijd werd voor een artikel en een film omtrent deschouder, zijn bepalend geweest voor mijn verdere levensloop. Het gebruik mogenmaken van de faciliteiten van de Neurochirurgische kliniek was een aanbod waar ikvolop van heb geprofiteerd.Prof.dr. P.J.M. Helders, Prof.dr. H.K.L.Nielsen en Prof.dr. c.J.P.Thijn dank ik voor hetfeit dat zij zitting hebben willen nemen in de promotiecommissie.JL.M. Franssen. B.G.M.de Valk. C.Bron: Beste Jo, Ben en Carel, bij het schrijvenvan dit dankwoord besef ik mij dat de samenwerking zoals die bestaat, iets van onszelf is dat zich moeilijk laat beschrijven. Zonder het behandelen van de patiënten,jullie hulp bij het ontwikkelen van de meetprocedures en de tijd die is vrijgemaaktvoor het naonderzoek van de patiënten. was het schrijven van dit boekje nietmogelijk geweest. Hartelijke dank.6
Prof. dr. ir. HJ. Grootenboer : Hooggeleerde Heer. ik dank u voor uw bijdrage aanhet biomechanische verklaringsmodel van de behandeling zoals wij die hebbentoegepast. Aan onze besprekingen op de Universiteit Twente bewaar ik zeer prettigeherinneringen.Ir. M.L.A.Pluim: Beste Martijn, ik was zeer gelukkig dat ik jou als vliegtuigbouwer hebkunnen betrekken bij het biomechanische deel van dit proefschrift. Ik ben je dank baar voor de vriendelijke wijze waarop je mij hebt duidelijk gemaakt dat een schoen maker zich bij zijn leest dient te houden.Prof.dr. J.R. Blickman: ik ben u zeer erkentelijk voor de toegang, die u mij in hetbegin van het onderzoek hebt verleend, tot het Radiologisch instituut. Van het bij uontwikkelde röntgencinematografisch onderzoek van de schouder plukken wij nogdagelijks de vruchten.Prof.dr. 1. Penning: Beste Lourens, hartelijk bedankt voor de moeite die je hebtgenomen het hoofdstuk betreffende de beeldvormende technieken te willenbeoordelen. De voorgestelde aanvullingen zijn van grote waarde geweest.D. Buiter: Beste Douwe, illustraties dienen als versterking van de tekst. Hetuitbeelden van andermans ideeën is een grote gave. Al hetgeen je voor ons in al diejaren hebt gedaan verdient de grootste waardering, waarvoor mijn hartelijke dank.Dr. P. Mook: Beste Piet, je hulp bij de opzet van de database en het gebruik van dedoor jou ontwikkelde Personal DataManager maakten het voor mij mogelijk depatiëntengegevens te ordenen en te verwerken. Voor de wijze waarop je me telkensweer uit de problemen hebt geholpen ben ikje dankbaar.Dr. V. Fidler: Beste Vaclav, de manier waarop je gegevens bewerkt en interpreteertheeft mij duidelijk gemaakt dat Statistiek een onderdeel dient te zijn van iedere stu dierichting die studenten wil voorbereiden op wetenschappelijk onderzoek. Dat ikniet in de gegevens ben verzopen was meer jouw kwaliteit dan de mijne.Drs. H.H. van Woerden: Beste Henk, je warme belangstelling en bereidheid tot hetoptimaal gebruik maken van de beeldvormende technieken, die de radiologie hedenten dage te bieden heeft, is van bepalende invloed geweest voor dit proefschrift.De radiologen van de afdeling radiodiagnostiek van het Martini Ziekenhuis, lokatievan Swieten: Beste Cor, Eric, Johan, Julia en Thijs, voor de vriendelijke wijzewaarop jullie mij als vreemde eend in de bijt telkens van dienst zijn geweest ben ikeen ieder zeer erkentelijk.E. Telkamp: Beste Everhard, via jou wil ik graag alle röntgenlaboranten/tes en mede werkers van de administratie bedanken voor alles wat voor mij gedaan is. Het waseen samenwerking tussen paramedische disciplines zoals iedereen zich dat wensenzou.J.H. Dresselhuis: Beste Jan, voor je aandeel in de behandelingen van de patiëntendie in dit proefschrift zijn besproken dank ik je hartelijk.Dr. D.J. Birnie: Beste Derk Jan, totdat ik jouw leerde kennen begon de psychologiedaar waar de wetenschap eindigde. Jouw inzichten waren overtuigend, waarna ikeen aantal problemen die plaats kon geven die zij verdienden.7
Mevr. P.H. Zweerts de Jong-Veeze: Beste Inge, voor alle contacten die je hebtgelegd en de vragen waarmee ik bij je terecht kon, ben ik je veel dank verschuldigd.R.M. Smith: Beste Lorraine, zoals vermoedelijk velen voor mij had ik ook hulp nodigbij de vertaling van de samenvatting. Het punctuele in je heeft er dacht ik iets lees baars van gemaakt, waarvoor mijn hartelijke dank.D. Krijthe: Beste Dieuwke, hartelijk dank voor alle tijd die je in het begin van hetonderzoek hebt vrijgemaakt voor het verzamelen van de gegevens.R.B. Molenkamp en GJ .M. Pronk: Beste Ronaid en Anneke, als autoriteiten op hetgebied van automatisering en tekstverwerking hebben jullie je naam als Steunpuntmeer dan waar gemaakt.J. Last, Beste Jan, het feit dat je telefoonnummer een vaste plaats heeft gekregen inmijn brein zegt niet alleen iets omtrent mijn kennis betreffende computers.De vriendelijke wijze waarop je mij altijd geholpen hebt was daaraan debet.J. Fischer: Beste Jan, alleen intimi weten dat er een grote overeenkomst bestaattussen onze werkkamers. Ik ben je dankbaar dat ik veelvuldig die van jouw hebmogen gebruiken, waarbij ik niet alleen waardering heb gekregen voor J.S. Bach.Dhr. R.S. Doorenbos en Dhr. J. Veenstra van de Medische fotodienst van het MartiniZiekenhuis te Groningen wil ik graag bedanken voor de bewerking van de foto's diein dit proefschrift zijn verwerkt.Geachte verwijzers: Wij zijn ons bewust van de soms niet geheel gebruikelijke gangvan zaken. Wij bedanken u voor het vruchtbare overleg en voor het vertrouwen dat uons gegeven heeft uw patiënten te onderzoeken en te behandelen.Alle patiënten, de hoofdrolspelers bij dit onderzoek, bedank ik voor hun medewerking bij het invullen van de enquête en het verschijnen voor het naonderzoek.Lieve Josefien en Irene: eindelijk kan ik jullie vraag beantwoorden wanneer hetproefschrift klaar is . "Nu". Bedankt voor al jullie hulp."Lieve Marlies, ik ben je innig dankbaar."8
InleidingDe frozen shoulder is een aandoening van de schouder die gekenmerkt wordt doorontstekingsverschijnselen van de weefsels rond het schoudergewricht, gevolgd doorverklevingen en retractie hiervan. Lundberg (1969) onderscheidt een primaire en eensecundaire frozen shoulder.De primaire frozen shoulder is een ziektebeeld waarvan de oorzaak onbekend is.De aandoening verloopt in het begin langzaam progressief en is volgens Rowe(1988) onder te verdelen in een "freezing"-, een "frozen"- en een "thawing" fase. De"freezing" fase gaat gepaard met pijn in de schouder en/of bovenarm en de "frozen"periode wordt gekenmerkt door een bewegingsbeperking van het schoudergewrichtin alle richtingen.De pijn is vaak ernstig en verstoring van de slaap is karakteristiek bij dezeaandoening (Reeves 1975).De secundaire frozen shoulder heeft een aanwijsbare oorzaak zoals een trauma ofeen aandoening waarvan het bekend is dat het gewrichtsklachten tot gevolg kanhebben.Alhoewel Grey (1978) de primaire frozen shoulder een "self-limiting condition" noemtwaarbij de symptomen binnen 2 jaar verdwijnen, meldt Clarke (1975) bij 42% van depatiënten na 6 jaar nog een bewegingsbeperking van de schouder. Reeves (1975)beschrijft een gemiddelde duur van de aandoening van 30,2 maanden.De pijn, de beperkte functie van de arm, de verstoorde nachtrust en de lange duurvan de aandoening hebben tot gevolg dat de patiënt met een primaire frozenshoulder langdurig en ernstig gehandicapt is.De behandeling van de aandoening is reeds 120 jaar onderwerp van discussie.Manipulatie van de schouder onder narcose, operatietechnieken en injectiethe rapieën nemen hierbij een belangrijke plaats in. Hoewel in de meeste artikelengewezen wordt op het belang van oefentherapie is het effect hiervan nooit duidelijkgeworden. Toch worden deze patiënten veelvuldig verwezen naar de fysiotherapeut,met als doel de pijnklachten gunstig te beïnvloeden en de beweeglijkheid teherstellen. De mobiliserende oefentherapie, waarbij de arm zowel actief als passiefzover mogelijk in alle richtingen wordt bewogen kent twee belangrijke nadelen: eenforse toename van pijn die enige dagen kan blijven bestaan en een vaak teleurstel lend effect op de mobiliteit. Melvin Post (1978) meldt dat de ideale behandeling voorde primaire frozen shoulder nog niet voorhanden is en Rowe (1988) waarschuwttegen agressieve therapieën, waarbij het middel erger kan zijn dan de kwaal.Het optreden van pijn tijdens de oefentherapie werd beschouwd als een gevolg vanhet rekken van de door ontsteking verkorte structuren. Bij onderzoek tijdens hetvoorwaarts eleveren van de arm viel echter op dat al pijn werd aangegeven aan devoorzijde van de schouder voordat de te rekken weefsels aan de achterzijde van deschouder werden belast.De gedachte ontstond, dat de optredende pijn tijdens het voorwaarts eleveren vande arm niet ontstond door rek van de verkorte weefsels rond de schouder, maar doorcompressie van andere structuren. Aan de hand van klinisch onderzoek werd hierbijgedacht aan het weefsel dat zich bevindt tussen de processus coracoideus en declavicula.9
Bij röntgencinematografisch onderzoek van patiënten met een primaire frozenshoulder bleek de beweging van scapula en clavicula sterk afwijkend ten opzichtevan de niet-aangedane zijde, evenals de relatie tussen processus coracoideus enclavicula. Op het moment dat verder bewegen onmogelijk is en op hetdoorlichtingsbeeld geen ruimte meer zichtbaar was tussen beide botstukken gavende patiënten pijn aan.Aan de hand van deze waarnemingen, gecombineerd met gegevens verkregen bijobductie, werd aangetoond dat bij patiënten met een frozen shoulder niet alleen pijnoptreedt in de primair aangedane structuren rond de schouder, maar ook voor waarts eleveren door compressie van het weefsel tussen de processus coracoideusen clavicula tijdens voorwaarts eleveren van de arm (Stenvers en Overbeek 1978).Naar aanleiding van de resultaten van dit onderzoek werd een nieuwe methode vanmobiliseren van de schouder ontwikkeld en toegepast op 53 patiënten met eenprimaire frozen shoulder in de periode van april 1982 tot april 1987. Hierbij werdende volgende vraagstellingen geformuleerd:1. geven de bevindingen van het röntgencinematografisch onderzoekaangrijpingspunten voor een andere vorm van oefentherapie die minder pijnlijk ismaar toch leidt tot een functioneel herstel van de schouder?2. in hoeverre is de behandeling met deze andere vorm van oefentherapie vaninvloedop het ziektebeeld?3. draagt MRI bij aan het inzicht in het primaire frozen shoulder syndroom?4. wat is de meest geschikte behandeling voor patiënten met een primaire frozenshoulder?De resultaten van dit onderzoek zullen in dit proefschrift worden besproken.10
Hoofdstuk 11.1 Beschrijving van het ziektebeeldDe primaire frozen shoulder komt volgens Lundberg (1969) en Hazleman (1972)voor bij 1 á 2% van de patiënten met schouderklachten en bij vrouwen vaker (58%)dan bij mannen (42%) (Lundberg 1968, Haines 1982). De aandoening ontwikkeltzich meestal tussen het 40e en 70e jaar (Simmonds 1949, Meulengraft 1960, Reeves1975, Lundberg 1969, Neviaser 1980). Een gemiddelde leeftijd van 52 jaar bij devrouwen en 58 jaar bij de mannen wordt aangegeven door Lundberg.De aandoening is langzaam progressief en gaat aanvankelijk alleen gepaard metwisselende, in rust vaak diffuse pijnklachten. In alle artikelen betreffende de frozenshoulder wordt gesproken over pijn in de schouder, uitstralend naar de bovenarm enspecifiek in het gebied van de m. deltoideus en de aanhechting van deze spier.Snelle abducerende bewegingen hebben kortdurende maar zeer heftige pijn inschouder en/of bovenarm tot gevolg. Neviaser (1987) en Rowe (1988) geven aandat de aandoening in fasen verloopt. Aan de hand van de toestand van hetglenohumerale gewrichtskapsel tijdens arthroscopisch onderzoek verdeelt Neviaserde primaire frozen shoulder in een pre-adhesief stadium, een fase van de acutesynovitis, een adhesieve fase en een chronisch adhesieve fase. Rowe verdeelt hetverloop van de aandoening in een reactieve- en een herstelfase, waarbij dereactieve fase te verdelen is in een "freezing"- een "frozen" deel en de herstelfase ineen "frozen"- en een "thawing" deel.In de "freezing" fase, die enige weken tot maanden kan duren, wordt bij onderzoekgeen bewegingsbeperking gevonden. Na verloop van tijd neemt de pijn meestal toe,zowel in rust als tijdens bewegen (Reeves 1975, Lundberg 1969). De aard van deklacht kan per patiënt sterk wisselen. Een deel van de patiënten geeft pijn aan alsvoornaamste klacht, waarbij de één voortdurend heftige pijnklachten heeft, terwijl deander een zeurend gevoel aangeeft. In alle gevallen neemt de pijn toe bij bewegen.De nachtrust raakt in de meeste gevallen ernstig verstoord door pijn (Codman 1906,Reeves 1975, Lundberg 1969). In de "frozen" fase neemt de glenohumeralebeweeglijkheid in alle richtingen af tot minder dan 50%, soms verdwijnt deze zelfsgeheel. Bewegen van de arm is dan alleen mogelijk door compensatoir bewegenvan scapula en clavicula. Na verloop van tijd neemt de pijn af, terwijl debeweeglijkheid van de schouder nog geruime beperkt blijft. Dit kan volgens Reeves4-12 maanden duren, waarna in de "thawing" fase de glenohumerale beweeglijkheidgeleidelijk weer toeneemt. Deze herstelfase kan 5 tot 26 maanden duren. VolgensReeves bedraagt de totale duur van de idiopathische frozen shoulder 12 tot 42maanden, met een gemiddelde duur van 30,2 maand.1.2 Historisch overzichtIn 1872 beschreef Duplay in zijn artikel "De la périarthrite scapulo-humérale et desraideurs de l'épaule qui en sont la conséquence", een aandoening van de schouderdie gepaard gaat met pijn en een
Opzet van het onderzoek en resultaten 76 7.1 Behandeling 76 7.2 Keuze van onderzoek 77 7.3 Wijze van onderzoek 78 7.3.1 Het lichamelijk onderzoek 79 7.3.1.1 Uitvoering van de testen 79 7.3.1.2 Meting van de bewegingsuitslagen 80 7.4 Resultaten van de enquête 82 7.4.1 Leeftijd en geslacht 82 7.4.2 Klachten 83 7.4.3 Beroep, sport en hobby 84 7.4 .
Control of lateral balance in walking Experimental findings in normal subjects and above-knee amputees At L. Hofa,b,*, Renske M. van Bockela, Tanneke Schoppena, Klaas Postemaa aCenter for Rehabilitation, University Medical Center Groningen, P.O. Box 196, 9700 AD Groningen, The Netherlands bCenter for Human Movement Sciences, University Medical Center, P.O. Box 196, 9700 AD Groningen, The .
1 Center for Human Movement Science, University of Groningen, University Medical Center Groningen, Groningen, The Netherlands 2 Center for Rehabilitation, University of Groningen, . stability decreases when standing on materials with low resil-iency [15]. Besides centre of pressure control, shear stress can also have effects on balance .
Cornelis J Vermeulen 2,3, Brian G Oliver 5,6, Klaas Kok 7, Martijn M Terpstra 7, Maarten van den Berge 2,3, Corry-Anke Brandsma 1,2,y,* and Joost Kluiver 1,y 1 Department of Pathology and Medical Biology, University Medical Center Groningen, University of Groningen, 9713 GZ Groningen, The Netherlands; j.ong@umcg.nl (J.O.);
[Intervention Review] Bronchodilators delivered by nebuliser versus pMDI with spacer or DPI for exacerbations of COPD Wouter H van Geffen 1,2, W R Douma , Dirk Jan Slebos1, Huib AM Kerstjens 1Department of Pulmonary Diseases and Tuberculosis, University of Groningen, University Medical Center Groningen, Groningen,
* University of Groningen, Groningen & The Conference Board, Brussels . may be standing in the way of a rapid catch-up of Europe on the U.S. as well. iv Table of contents 1. Introduction and Summary of Results 1 2. The Growth Accounting Framework 6 Measuring the Contributions of ICT to Growth 6 .
German translation and cross-cultural adaptation of the Copenhagen Hip and Groin Outcome Score (HAGOS) Seeber GH1, Wolter S, Stevens M2, Lazovic D1, Thorborg K3 1Department of Orthopedics Pius-Hospital, Carl von Ossietzky University Oldenburg, Oldenburg, Germany 2Department of Orthopedics, University of Groningen, University Medical Center Groningen, Groningen, The
The power of standing up: Development and clinical evaluation of a sensor-based method for the estimation of power during sit-to-stand in older adults. [Groningen]: University of Groningen.
Kapteyn Astronomical Institute, University of Groningen P.O. Box 800, 9700 AV Groningen, the Netherlands In this contribution we review and discuss several aspects of Cosmic Voids. Voids are a major component of the large scale distribution of matter and galaxies in the Universe. . standing of the cosmos.
