KPN Verkort Jaarverslag 2018
KPNVerkortJaarverslag2018De kracht van verbinding1
2
Elke dag weer zorgen nieuwetechnologieën voor nieuwemogelijkheden.KPN maakt het leven vrijer,leuker en makkelijker doormensen te verbinden3
IoTLoRaEerste 5G-test opvolle bandbreedteMet 5G kunnen we straks duizend keer meer dataversturen. Dat biedt enorme mogelijkheden.Zoals in de Rotterdamse Waalhaven, waar we 5Gvoor het eerst in Nederland op volle bandbreedte(100 Megahertz) hebben getest. Live beelden van eendrone met een 360-gradencamera werdenverbonden aan een beeldbewerkingscentrale. In denabije toekomst kunnen we deze technologiegebruiken voor de inspectie vanolieraffinaderijen, container-opslagen nog veel meer.4
5
KPN Verkort Jaarverslag 2018InhoudsopgaveKPN in het kortInhoudsopgave6
Wie we zijn en wat we doenVerkort financieel verslagKPN Verkort Jaarverslag 2018KPN in het kort8Voorwoord door de CEO Onze belangrijkste prestaties 14Jaaroverzicht 20Wie we zijn en wat we doenOnze doelstelling en de wereld om ons heen Onze strategie en activiteiten Ons waardecreatiemodel Het kapitaal waarmee wij werken 24283034Verkort financieel verslagGeconsolideerde winst- en verliesrekening Geconsolideerde balans Geconsolideerd kasstroomoverzicht 383941De Engelse PDF van het gecontroleerde verslag (IntegratedAnnual Report 2018) en de inhoud ervan prevaleert bovenhet Verkort Jaarverslag 2018.7
KPN Verkort Jaarverslag 2018InhoudsopgaveKPN in het kortVoorwoord door de CEOVoorwoord door CEO Maximo IbarraIn het hart van eenverbonden wereldElke dag weer zorgen nieuwe technologieën voor nieuwemogelijkheden. Voor KPN en voor Nederland. En dit is nogmaar het begin.Dankzij technologieën zoals 5G kunnen bedrijven in de havenvan Rotterdam binnenkort hun productieprocessen optimaliseren,industrieel onderhoud beter voorspellen en de veiligheidverder verbeteren. Ook zien we hoe dankzij baanbrekendetechnologieën patiënten en specialisten in de gezondheidszorggegevens kunnen uitwisselen, waardoor mensen die zorgnodig hebben in hun eigen huis kunnen blijven wonen. HetInternet of Things maakt precisielandbouw mogelijk. Doorsensoren en drones goed op elkaar af te stemmen zijn mindergrond, water en pesticiden nodig. Dankzij deze technologieënontstaat er een samenleving waarin mensen en apparatensteeds meer verbonden raken. In deze samenleving is verbindingmaken onze belangrijkste missie. We willen voor onze klanteneen betrouwbare partner zijn die onbetwiste kwaliteit levertwat betreft toegang, dienstverlening en klantervaring.Voor mij betekende dit jaar een nieuw begin, nu ik sinds april2018 de functie van CEO vervul. Na een grondigekennismaking met het bedrijf en een diepgaande analyse vanonze marktpositie hebben we een update van de strategievoor de toekomst ontwikkeld. Ik ben er trots op dat ik deelmag uitmaken van dit geweldige bedrijf, met zijn sterkereputatie, solide financiële positie, vakbekwame mensen entoonaangevende positie wat betreft duurzaamheid.We zijnvastbeslotende onbetwistekwaliteitsleidervan Nederlandte worden8
Wie we zijn en wat we doenVerkort financieel verslagKPN Verkort Jaarverslag 20189
KPN Verkort Jaarverslag 2018InhoudsopgaveKPN in het kortVoorwoord door de CEOVan winkelmedewerker tot webcare-specialist, vanservicemonteur tot manager: iedereen werkt dag in, dag uitkeihard om van KPN de onbetwiste kwaliteitsleider vanNederland te maken. Onze klantgerichte en servicegerichteaanpak komt tot uitdrukking in een hoge klanttevredenheid(NPS) in zowel het consumenten- als het zakelijke segment.Nederland loopt voorop in de ontwikkeling en toepassing vandigitale technologieën, maar er liggen ongetwijfeld noguitdagingen in het verschiet. De Nederlandsetelecommunicatiemarkt is sterk gereguleerd, de concurrentieis groot en mensen verwachten uitstekende netwerken. Omonze uitvoeringskracht nog verder te versterken, sturen weonze activiteiten nu aan vanuit een Executive Committee.Zowel zakelijke klanten als consumenten vragen intoenemende mate om een gebundeld productaanbod,waarover zij zelf de volledige controle hebben. Ze willendienstverlening vanaf één loket, naadloze connectiviteit enproducten en diensten van de hoogste kwaliteit. Dit wordt nogeens versterkt door bredere trends als IoT en Cloud. Hetveranderende landschap betekent dat we nog flexibelermoeten zijn, onze time-to-market moeten verbeteren en onzeklanten sneller dan ooit moeten voorzien van innovaties.Om ervoor te zorgen dat KPN weer gaat groeien, zijn weverschillende initiatieven gestart om onze strategie voor deperiode 2019-2021 vorm te geven. Zoals aangekondigd innovember 2018 is het onze ambitie om in de komende driejaar een autonome duurzame groei te realiseren van degeschoonde EBITDA en de vrije kasstroom. KPN moet eentoekomstbestendig, hoogwaardig en gestroomlijndtelecombedrijf worden, met sterke, premium klantrelaties opde zakelijke en de consumentenmarkt. Mijn belangrijksteboodschap is dat we de beste geconvergeerde en slimmeinfrastructuur willen bouwen, ons richten op de besteklantervaring en winstgevende gebundelde diensten en devereenvoudiging en digitalisering van ons bedrijf versnellen.We werken in een kapitaalintensieve sector. Het dataverkeergroeit nog steeds exponentieel en de wereld raakt meer enmeer verbonden. Dat vraagt om investeringen in onsbelangrijkste bedrijfsmiddel: de infrastructuur. Gezien onzeambitie om de beste infrastructuur van het land te hebben,gaan we de uitrol van glasvezel versnellen. Eind 2021 zullennog eens 1 miljoen huishoudens extra de mogelijkheid krijgenom door KPN aangesloten te worden. Dan heeft meer dan40% van de Nederlandse huishoudens toegang tot eenglasvezelverbinding, de meest toekomstbestendigetechnologie. Ook bedrijfsterreinen zullen hiervan profiteren.We gaan de toegangssnelheid verbeteren en eind 201910kunnen we aan 70% van deze terreinen 100 Mbps leveren.We gaan ons mobiele netwerk moderniseren door apparatuurklaar te maken voor 5G. Met de introductie van vier 5G FieldLabs onderzoeken we aan de hand van verschillendetoepassingen samen met onze klanten en technologie partners de waarde van de nieuwe generatie mobieleWe willen de bestegeconvergeerde en slimmeinfrastructuur bouwen,ons richten op de besteklantervaring enwinstgevende gebundeldediensten en devereenvoudiging endigitalisering van onsbedrijf versnellennetwerken. Cruciaal daarbij is dat we blijven investeren in deontwikkeling van onze beveiligingseisen. We willen bijdragenaan een veilige digitale samenleving en ervoor zorgen datonze klanten erop kunnen vertrouwen dat wij zorgvuldig methun gegevens omgaan.De beste geconvergeerde en slimme infrastructuur bouwen isvan essentieel belang voor wat wij willen bereiken in zowel hetconsumenten- als het zakelijke segment. In hetconsumentensegment willen we eind 2021 300.000huishoudens toegevoegd hebben aan ons gebundeldeproductaanbod en zorgen dat 70% van onze abonnees eenvast-mobiele bundel heeft. Onze doelstelling voor hetzakelijke segment is dat medio 2020 100% van onzemidden- en kleinbedrijven is overgestapt op KPN ÉÉN, onzeinnovatieve en eenvoudig schaalbare OTT-platform voorvaste en mobiele zakelijke communicatie. Om de efficiency tevergroten, onze time-to-market te verbeteren en meer waardete creëren, willen we voor eind 2021 onze productportefeuille
Wie we zijn en wat we doenVerkort financieel verslagKPN Verkort Jaarverslag 2018in het zakelijke segment met 50% reduceren. Daarnaast willenwe onze bedrijfsactiviteiten stroomlijnen en digitaler maken.Ons doel is om in de zakelijke markt meer winstgevenderesultaten te genereren door te profiteren van onzetoonaangevende marktposities.We moeten ervoor zorgen dat KPN efficiënt werkt engestroomlijnde activiteiten heeft. We moeten supersnelworden, omdat snelheid de sleutel is tot succes. Snelleredigitalisering en automatisering – inherent aan detelecomsector – zullen resulteren in een vereenvoudiging vande organisatie en in de periode 2019 – 2021 ongeveer 350miljoen aan netto besparing op de indirecte bedrijfslastenopleveren.In deze context en gezien de huidige concurrentie op demarkt willen we ons merkenportfolio rationaliseren en onsrichten op ons sterke KPN-merk. Het KPN-merk is klaar omalle klantengroepen in de verschillende segmenten tebedienen, van voordeeldiensten tot premium diensten.Om deze nieuwe strategie voor te leggen aan onzemedewerkers heb ik tegen het einde van 2018 alle KPNkantoren in Nederland bezocht. Tijdens die bijeenkomstenhebben we ideeën verzameld en feedback van onze mensengekregen. Dat was zeer waardevol, want het zijn de mensendie het verschil maken binnen ons bedrijf. Nu onze strategieduidelijk is, kan iedereen zich richten op de uitvoeringdaarvan. Dat is de beste weg naar succes.Op een duurzame manier zakendoen blijft de hoogsteprioriteit. In 2018 stond KPN op de derde plaats in de DowJones Sustainability World Index. We willen dat in 2025 onzebedrijfsactiviteiten nagenoeg 100% circulair zijn. Het KPNMooiste Contact Fonds, dat ons na aan het hart ligt, viert ditjaar haar tien-jarig bestaan. Het fonds heeft in de afgelopenjaren dankzij onze technologieën en dankzij meer dan 20.000vrijwillige bijdragen van KPN-medewerkers sociaalgeïsoleerde mensen kunnen verbinden.Ik hoop dat u dit verkorte jaarverslag met plezier leest. Hetgeeft inzicht in onze prestaties over het afgelopen jaar, onzenieuwe strategische focus, de prestaties per segment, en metname in hoe we waarde creëren – voor het bedrijf en voor desamenleving. KPN zorgt in Nederland al meer dan een eeuwvoor verbinding. In die rol willen we blijven innoveren eninvesteren in ons sterke netwerk, en voor Nederland dedigitale snelweg van de toekomst bouwen. We willen datNederlandse huishoudens en bedrijven worden aangeslotendoor KPN, omdat wij geloven in de kracht van verbinding. Nuen in de komende decennia.We blijveninnoveren eninvesteren in onssterke netwerk omde digitale snelwegvan de toekomst tebouwen11
12
IoTAmsterdamZuidoost wordt eensmart city5GAISamen met de gemeente Amsterdam werkt KPN aanslimme 5G-toepassingen rondom de Johan Cruijff ArenA.We testen technologieën die zorgen dat bezoekers vandit gebied zich prettiger en veiliger voelen. Denk maaraan crowdcontrol: dankzij kunstmatige intelligentie, diepatronen herkent op basis van beeld, kun je bij groteevenementen zien waar eventuele problemenontstaan. En zo zijn er nog veel meermogelijkheden.13
KPN Verkort Jaarverslag 2018InhoudsopgaveKPN in het kortOnze belangrijkste prestatiesOnze belangrijkste prestatiesWaardeleveren doorsolideresultatenIn 2018 hebben we solide resultaten laten zien in een dynamische omgeving.De kerncijfers tonen dat we op financieel, commercieel, operationeel en duurzaamgebied waarde blijven creëren.141 Op basis van voortgezette bedrijfsactiviteiten.2 EBITDA geschoond voor de invloed van herstructureringskosten en incidentele posten. De aansluiting voor 2017 en 2018staat in bijlage 1 van het geïntegreerde jaarverslag.3 Vrije kasstroom exclusief dividend Telefónica Deutschland.4 Tweede fase Vereenvoudigingsprogramma gestart in 2017, gerealiseerde cumulatieve cijfers ten opzichte van eind 2016.5 Netto operationeel resultaat minus aanpassingen voor belastingen gedeeld door geïnvesteerd vermogen.6 Gerebased op de slotkoers van KPN van de laatste handelsdag van vorig jaar.
Wie we zijn en wat we doenVerkort financieel verslagKPN Verkort Jaarverslag 2018GeschoondeEBITDA¹, ²GeschoondeEBITDA-marge¹, ²miljoenen euro'smiljoenen stroom¹, ³Kapitaalinvesteringen¹miljoenen euro's miljoenen euro's 73020171.13180420172018GerealiseerdeCapex en .1062018Aandeelhouders rendementRendement op het werkzaam vermogen58,8% 2017 8,9% 2018Regulier dividend gewone aandelen 0,11 2017 0,12 2018miljoenen euro's AandeelhoudersrendementKPN -7,4% 2018 Telecom-index -8,2% 2018 1102017 22520183,002,802,602,402,202,00dec 17apr 18jul 18okt 18 dec 18KPNStoxx Europe 600 Telecommunications Index615
KPN Verkort Jaarverslag 2018InhoudsopgaveKPN in het kortOnze belangrijkste prestatiesEnergieverbruikIn petajouleEnergieverbruik door KPNGeschatte energiebesparing door KPN-klanten²Reputatie1RepTrak Pulse-score 0172,6312018KlanttevredenheidNet Promoter Score in Nederland620168201792018Net Promoter Score Consumentenmarkt102016132017142018Net Promoter Score Zakelijke markt-3201616-120170201870,5201772,62018
Wie we zijn en wat we doenVerkort financieel verslagKPN Verkort Jaarverslag 2018Gebundelde dienstenHuishoudens met een vast-mobiele bundel3M obiele abonnees met een vast-mobiele ansformatiebesturingsplatform% mkb-klanten overgestapt van oude diensten4NetwerksnelheidGemiddelde 4G downloadsnelheid mobiele netwerk9%201751 Mbps201641%201858 Mbps 53 Mbps20172018Gemiddelde maximale downloadsnelheid vast breedband202 Mbps2017221 Mbps20181 Cijfers zijn het gemiddelde over het vierde kwartaal, in lijn met de KPI's voorNPS. Zie bijlage 3 van het geïntegreerde jaarverslag voor nadere informatie.2 Geschatte energiebesparing door klanten door gebruik van onze IToplossingen. Zie bijlage 3 van het geïntegreerde jaarverslag voor nadereinformatie.3 Als percentage van breedbandklanten.4 Percentage mkb-klanten dat vanaf augustus 2017 is overgestapt vantraditionele vaste telefonie of oude breedbanddiensten.17
18
Hoe een slimmeaardappel de wereldkan reddenIoTOm aan de groeiende vraag naar voedsel te blijvenvoldoen, moeten we meer verbouwen met minder grond,water en bestrijdingsmiddelen. Moeilijk? Niet als je hetvraagt aan een paar slimme aardappelboeren in hetnoorden van Nederland. Samen testen we deprecisielandbouw van de toekomst, met sensoren endrones die data doorsturen over de gezondheidvan de akkers en de gewassen, zodat deboer precies weet waar hij moetbemesten of bewateren.19
KPN Verkort Jaarverslag 2018InhoudsopgaveKPN in het kortJaaroverzichtWat we in2018hebben gedaan20
Wie we zijn en wat we doenVerkort financieel verslagKPN Verkort Jaarverslag 2018Onze doelstelling en de wereld om ons heen21
IoT5GSmart Mobility: vanzelfvan A naar BMet technologie kunnen we files oplossen en elke vormvan mobiliteit veiliger, efficiënter en duurzamer maken. BijKPN testen we daarom, samen met partners, op de A270van Helmond naar Eindhoven diverse toepassingen vanautonoom rijden. Denk aan voertuigen die met elkaarcommuniceren en verkeerslichten die zichaanpassen aan het verkeer.22
23
KPN Verkort Jaarverslag 2018InhoudsopgaveKPN in het kortOnze doelstelling en de wereld om ons heenDe gevolgen vandigitaliseringSmart homes, chatbots, dijkbewaking op afstand, precisielandbouw, zelfrijdendeauto's: door digitalisering en het gebruik van nieuwe technologieën verandert onzesamenleving. De wereld raakt steeds meer verbonden. Met onze netwerken willenwe veilige, betrouwbare en toekomstbestendige oplossingen bieden. We zorgenervoor dat mensen en 'dingen’ onderling met elkaar verbonden worden.Tegelijkertijd werken we er hard aan om een circulaire telecomprovider te worden.Digitalisering gaatgepaard met belangrijketrends die met elkaarverweven zijnen van invloed zijnop de samenleving.24
Wie we zijn en wat we doenVerkort financieel verslagKPN Verkort Jaarverslag 2018Onze doelstelling en de wereld om ons heenDe wereld om ons heenMeer dan tien jaar geleden kwamen de eerste smartphonesop de markt, webshops stonden nog in de kinderschoenen,sociale media waren nog iets bijzonders. Nu zijn erzelfrijdende auto's op de weg, stofzuigen robots ons huis enworden op de boerderij gewassen geïnspecteerd door drones.Dankzij nieuwe technologieën en een wereld die onderlingsteeds meer verbonden raakt, volgen digitale innovatieselkaar snel op. Nieuwe mogelijkheden en combinaties creërennieuwe waarde, waardoor economische groei wordt gestimuleerd.Ook wordt de samenleving duurzamer, omdat deze ontwikkelingbijdraagt aan het verkleinen van onze ecologische voetafdruk.Digitalisering gaat gepaard met belangrijke trends die metelkaar verweven zijn en van invloed zijn op de samenleving:interconnectiviteit, onmiddellijke toegang tot diensten, enbezorgdheid over veiligheid en privacy. De verbonden samenlevingDe eerste trend, met waarschijnlijk ook de grootste invloed,is het snel groeiende aantal verbonden, data genererendeapparaten en de enorme, steeds maar groeiendegegevensstroom die daar het gevolg van is. Om deze groeiaan dataverkeer mogelijk te maken, zijn netwerken entechnologieën nodig. Vraag naar direct beschikbare diensten van hogekwaliteit In een verbonden samenleving verwachten consumentenen bedrijven naadloze connectiviteit. Zij willen directetoegang tot diensten met onmiddellijke resultaten van dehoogste kwaliteit. We noemen dit de ‘bedien me nu’mentaliteit. Vertrouwen en ethiekVertrouwen en ethiek worden belangrijker nu mensen zichbewuster worden van de nadelen van sociale media, en vanproducten en diensten die gebaseerd zijn op big data enpersoonsgegevens. De bezorgdheid over privacy enveiligheid neemt hierdoor toe. Mensen gaan op zoek naarpartners die zij kunnen vertrouwen.25
KPN Verkort Jaarverslag 2018InhoudsopgaveKPN in het kortKPN in de Nederlandse samenlevingOnze marktpositieKPN staat midden in een dynamische omgeving en helpt meevorm te geven aan nieuwe bedrijfsmodellen en markten waartechnologie en maatschappelijke trends samenkomen.De Nederlandse telecommunicatiemarkt is volwassen en zeerconcurrerend. Nederland is een van de toonaangevendelanden op het gebied van telecom met drie geconvergeerdespelers. Daarnaast behoren de mobiele netwerken inNederland tot de beste van de wereld.In de huidige markt zijn er twee snelle, vaste netwerken metlandelijk dekking (KPN, VodafoneZiggo), drie mobielenetwerkbeheerders en talrijke MVNO's (Mobile VirtualNetwork Operators) die de mobiele markt onder druk zetten.We zien een toenemende verschuiving naar vast-mobielconvergentie, waarbij er steeds hogere verwachtingenworden gesteld aan de in-home WiFi-kwaliteit. Deconcurrentie op de zakelijke markt is enorm en de markt voortraditionele connectiviteit krimpt.Als Nederlandse telecom- en IT-provider heeft KPN al meerdan een eeuw een natuurlijke band met de Nederlandsesamenleving. We zijn tot in de haarvaten, in nagenoeg iederesector, met Nederland verbonden. Naarmate de Nederlandsesamenleving steeds meer van IT- en telecomdienstenafhankelijk wordt, worden de nieuwe diensten die wij verlenensteeds relevanter. We dragen daarmee bij aan de ontwikkelingvan de economie en de samenleving, en aan deverduurzaming daarvan. Hieronder valt ook de crucialedienstverlening aan de politie, defensie, de transportsector ende gezondheidszorg.Inspelen op de veranderingen in de samenleving is eenbelangrijke factor voor het succes van onze onderneming envoor het versterken van onze marktpositie alstoonaangevende leverancier van IT-diensten. Digitalisering isvan invloed op de kern van onze activiteiten: onze netwerken,de communicatie met onze klanten en de bedrijfsprocessen.Het biedt ook grote mogelijkheden, vooral omdat KPN eenbelangrijke speler is op de Nederlandse IT-markt.Onderstaande sterkte-zwakteanalyse geeft een korteevaluatie van onze concurrentiepositie binnen het klimaatwaarin wij momenteel actief zijn.Digitalisering biedt grotemogelijkheden voor KPNals belangrijke speler opde Nederlandse IT-markt26
Wie we zijn en wat we doenVerkort financieel verslagKPN Verkort Jaarverslag 2018Onze doelstelling en de wereld om ons heenSterke punten Hogere Net Promotor Score (NPS) bewijs van toegenomenklantentevredenheid. Geavanceerde geconvergeerdetelecommunicatienetwerken door heel Nederland omhoogwaardige diensten te kunnen leveren. Betrouwbare leverancier van essentiëlecommunicatiediensten. Door de buitenwereld erkend vanwege bijdrage aanduurzaamheid, zoals blijkt uit positievebenchmarkresultaten. Zeer sterk merk op de Nederlandse telecommunicatie- enIT-markt. Zeer bekwaa
De Engelse PDF van het gecontroleerde verslag (Integrated Annual Report 2018) en de inhoud ervan prevaleert boven het Verkort Jaarverslag 2018. . KPN -7,4% 2018 Telecom-index -8,2% 2018 3,00 2,80 2,60 2,40 2,20 2,00 KPN Stoxx Europe 600 Telecommunications Index 6
KPN, Telfort and Hi to be the best mobile providers ý KPN increased the capacity and speed of its 4G network and confirmed KPN’s leading 4G position with activation of LTE Advanced ý KPN no longer placed under intensified supervision by the Netherlands Authority for Consumers & Markets (ACM) July ý KPN and Fon started roll-out of
kpn Integrated Annual Report 2019 7 door het voortdurend ontwikkelen van en investeren in onze mensen, zij in staat zijn zich aan te passen aan de veranderende eisen en zij met meer veerkracht de toekomst tegemoet zullen treden, binnen of buiten KPN. Ook wil ik hier stil staan bij het feit dat onze merkstrategie niet gemakkelijk is geweest voor .
II. KPN WACC II.A. COST OF DEBT The ACM methodology specifies that we should use KPN’s actual or ‘embedded’ cost of debt when estimating the WACC. Accordingly, as in the May 2013 report, we have calculated KPN’s cost of debt as the weighted average coupon cost of all Euro denominated KPN bonds outstanding as of 21 st April 2015. We do .
KPN Integrated Annual Report 2019 17 For more than 100 years, KPN has ensured that everyone in the Netherlands is properly connected – with each other and now, with all the exciting things made possible by the latest digital techniques. We will continue doing this in the future. KPN’s ambition is to have about one
Static KPN Model. KPN model. The first is that KPN lacks implicit data-level paral-lelism. In order to express it, application developers have to explic-itly specify a parallel topology of the process network, as well as the workload distribution, at compile-time (W1-W4 in the exam-ple). Similarly, another difficulty is that most KPN-based models
KPN’s competitors argued that KPN also had SMP in the wholesale market for single call services. The ACM was well aware that the market was shrinking, that KPN’s market share would fall, and that ISDN would be phased out by September, 2019. Accordingly, the Court held that the ACM could consider KPN to have SMP in the wholesale
KPN Integrated Annual Report 2018 Contents KPN at a glance Who we are and what we do Introduction by the CEO. 1111 telecom industry, will lead to more organizational simplification and result in around EUR 350m net indirect opex savings over the period 2019–2021.
The API also provides the user with ability to perform simple processing on measurements made by the CTSU for each channel and then treat each channel as a Touch Button, or group channels and use them as linear or circular sliders. The API inherently depends on the user to provide valid configuration values for each Special Function Register (SFR) of the CTSU. The user should obtain these .
