Graad 12 Nasionale - Edulis

GRAAD 12NASIONALESENIOR SERTIFIKAATGRAAD 12LEWENSWETENSKAPPE V2NOVEMBER 2015PUNTE: 150TYD: 2½ uurHierdie vraestel bestaan uit 15 bladsye.Kopiereg voorbehouBlaai om asseblief

Lewenswetenskappe/V22NSSDBE/November 2015INSTRUKSIES EN INLIGTINGLees die volgende instruksies aandagtig deur voordat jy die vrae begin beantwoord.1.Beantwoord AL die vrae.2.Skryf AL die antwoorde in die ANTWOORDEBOEK.3.Begin die antwoord op ELKE vraag boaan 'n NUWE bladsy.4.Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdievraestel gebruik is.5.Bied jou antwoorde volgens die instruksies by elke vraag aan.6.ALLE sketse moet met potlood gemaak word en die byskrifte met blou ofswart ink.7.Teken diagramme, tabelle en vloeidiagramme slegs wanneer dit gevra word.8.Die diagramme in hierdie vraestel is NIE noodwendig volgens skaal getekenNIE.9.MOENIE grafiekpapier gebruik NIE.10.Jy moet 'n nieprogrammeerbare sakrekenaar, gradeboog en passer gebruik,waar nodig.11.Skryf netjies en leesbaar.Kopiereg voorbehouBlaai om asseblief

Lewenswetenskappe/V23NSSDBE/November 2015AFDELING AVRAAG 11.1Verskeie opsies word as moontlike antwoorde vir die volgende vrae gegee.Kies die korrekte antwoord en skryf slegs die letter (A tot D) langs dievraagnommer (1.1.1 tot 1.1.9) in die ANTWOORDEBOEK neer, byvoorbeeld1.1.10 D.1.1.1Selle wat in enige tipe sel kan differensieer, word loïede selleDie diagram hieronder toon 'n sel wat meiose ondergaan.Die diagram hierbo toon ABCD1.1.3Die DNS/DNA van verskillende spesies verskil slegs metbetrekking tot die ABCDKopiereg voorbehounie-disjunksie in metafase II.'n chromosomale afwyking/aberrasie wat tot hemofilie lei.'n chromosomale afwyking met betrekking tot chromosoompaarnommer 23, wat tot Down-sindroom lei.nie-disjunksie in anafase I.komponente van die nukleotiede.volgorde van die nukleotiede.tipe verbinding tussen die stikstofbasisse.tipe suiker wat dit bevat.Blaai om asseblief

Lewenswetenskappe/V21.1.4DBE/November 2015Een string van 'n DNS/DNA-molekuul het 60 adenien- en20 timienmolekules. Hoeveel adenienmolekules is in diedubbelgestringde DNS/DNA-molekuul teenwoordig?ABCD1.1.54NSS6015080300Die diagram hieronder toon die effek van drie verskillende tipesantibiotika (X, Y en Z) op 'n enkele bakteriële stam wat op agar(voedingsryke jellie) in 'n petribakkie groei. Die drie sirkels dui dieafstand aan tot waar elke antibiotikum versprei het.petribakkieantibiotika Zantibiotikum Xbakterieëantibiotikum YagarDie korrekte volgorde van die antibiotika, van die effektiefste totdie oneffektiefste, is ABCD1.1.6'n Kenmerk wat 'n reeks fenotipes bevat, is 'n voorbeeld van ABCDKopiereg voorbehouZ, X en Y.X, Y en Z.X, Z en Y.Z, Y en X.deurlopende variasie.nie-deurlopende variasie.volledige dominansie.kodominansie.Blaai om asseblief

Lewenswetenskappe/V21.1.75NSSDBE/November 2015In die stabielste varswateromgewings is Daphnia-bevolkings feitlikheeltemal vroulik en plant hulle ongeslagtelik voort. Mannetjiesword egter in omgewings met min suurstof of wanneer voedselskaars is, waargeneem.Volgens hierdie waarnemings stel 'n navorser aan die begin van'n eksperiment die volgende voor:Manlike Daphnia ontwikkel slegs as 'n reaksie op ongunstigeomgewingstoestande.Dit is 'n voorbeeld van 'n ABCDgevolgtrekking.hipotese.teorie.doel.VRAAG 1.1.8 EN 1.1.9 VERWYS NA DIE INLIGTING HIERONDER.By ertjieplante is geel saadkleur (Y) dominant oor groen saadkleur (y). Gladdesaadtekstuur (S) is dominant oor verrimpelde saadtekstuur (s).'n Student het 'n plant met geel verrimpelde saad met 'n plant met groengladde saad gekruis.1.1.8Watter EEN van die volgende toon moontlike allele teenwoordig in'n gameet wat deur 'n plant met geel verrimpelde saadgeproduseer is?ABCD1.1.9Watter EEN van die volgende is 'n moontlike voorstelling van diegenotipes van die P1-generasie?ABCDKopiereg ySsYySs(9 x 2)Blaai om asseblief(18)

Lewenswetenskappe/V21.21.36NSSDBE/November 2015Gee die korrekte biologiese term vir elk van die volgende beskrywings.Skryf slegs die term langs die vraagnommer (1.2.1 tot 1.2.9) in dieANTWOORDEBOEK neer.1.2.1Chromosome wat dieselfde stel gene dra1.2.2Twee of meer alternatiewe vorme van 'n geen by dieselfde lokus1.2.3Die struktuur verantwoordelik vir die trek van chromosome na diepole van 'n diersel tydens seldeling1.2.4'n Fase in die selsiklus wat voor seldeling plaasvind1.2.5'n Diagrammatiese voorstelling wat moontlikeverwantskappe tussen verskillende spesies toon1.2.6Die tipe visie wat ape en mensedieptewaarneming/-persepsie toelaat1.2.7'n Genetiese kruising wat twee kenmerke behels1.2.8'n Genetiese afwyking wat deur'n bloedstollingsfaktor gekenmerk word1.2.9Die huidige verspreiding van tvan(9)Dui aan of elk van die beskrywings in KOLOM I van toepassing is op SLEGSA, SLEGS B, BEIDE A EN B of GEENEEN van die items in KOLOM II nie.Skryf slegs A, slegs B, beide A en B of geeneen langs die vraagnommer(1.3.1 tot 1.3.4) in die ANTWOORDEBOEK neer.1.3.11.3.21.3.31.3.4Kopiereg voorbehouKOLOM IHet die eerste X-straalfoto's vanDNS/DNA gemaak'n Voorbeeld van biotegnologieWet van oorerwing van verworwekenmerkeAl die gene in al die chromosomevan 'n spesieA:B:A:B:A:B:A:B:KOLOM IIWatsonFranklinGenetiese modifikasieKloningDarwinLamarckGenoomGenotipe(4 x 2)Blaai om asseblief(8)

Lewenswetenskappe/V21.47NSSDBE/November 2015Die diagram hieronder toon 'n wêreldkaart wat vier terreine (1 tot 4) aanduiwaar hominiede fossiele gevind is wat twee verskillende generaverteenwoordig. Genus A is op drie terreine gevind en genus B op eenterrein. Die ouderdom van elke fossiel is bepaal deur radiometriese dateringte gebruik.432Genus ATerrein 2: 1,25 miljoen jaar oudTerrein 3: 0,65 miljoen jaar oudTerrein 4: 0,27 miljoen jaar oud1Genus BTerrein 1: 3 miljoen jaar oud[Aangepas uit www.biologyreference.com]1.4.1Watter genus (A of B):(a) Stel Australopithecus voor(1)(b) Het 'n meer prognatiese/vooruitstekende skedel(1)(c) Het kleiner oogtande(1)(d) Is nader aan Homo sapiens verwant(1)Noem TWEE voorbeelde van fossiele van genus B wat op terrein 1in Suid-Afrika gevind is.(2)1.4.3Op watter terrein, 1 tot 4, is die jongste fossiele gevind?(1)1.4.4Behalwe fossielbewyse, watter ander bewyse kan gebruik word omdie Uit Afrika-hipotese te ondersteun?1.4.2Kopiereg voorbehouBlaai om asseblief(1)(8)

Lewenswetenskappe/V21.58NSSDBE/November 2015Wetenskaplikes het die grootte van die brein van Australopithecus, Homohabilis, Homo erectus en Homo sapiens beraam deur die skedelgrootte/-kapasiteit van fossielvoorbeelde te gebruik. Daarna het hulle die resultatevergelyk met wanneer elke hominied op die aarde bestaan het.Die grafiek hieronder verteenwoordig die omvang van die breingrootte en dietydperk wanneer die hominied volgens fossielgetuienis bestaan het.Die resultate van die ondersoek word in die grafiek hieronder getoon.Breingrootte (cm3)2000SLEUTEL:1500AustralopithecusHomo habilis1000Homo erectusHomo sapiens50004321Tyd (miljoen jaar gelede)0[Aangepas uit AQA-BLY1B-W-QP-NOV07 Unit 1b]1.5.11.5.21.5.3Volgens die grafiek:(a) Wanneer het die eerste Australopithecus voorgekom(2)(b) Watter van die spesies toon die grootste variasie inbreingrootte(1)Gee die grootte (in cm3) van die:(a) Grootste brein van Australopithecus(1)(b) Kleinste brein van Homo sapiens(1)Noem TWEE tipes getuienis/bewyse, behalwe fossiele, wat dieidee dat alle hominiede uit 'n gemeenskaplike voorouer ontwikkelhet, ondersteun.TOTAAL AFDELING A:Kopiereg voorbehouBlaai om asseblief(2)(7)50

Lewenswetenskappe/V29NSSDBE/November 2015AFDELING BVRAAG 22.1Die diagramme hieronder stel die proses van spesievorming in skilpaaie voor.Met verloop van tyd het spesie B en C uit spesie A ontwikkel.seeseeeiland 3ABSpesie AAoorspronklike eiland2.2eiland 1AACeiland 22.1.1Verduidelik waarom spesie A op eiland 1 bly voortbestaan het.(2)2.1.2Beskryf hoe spesie B en C uit spesie A ontwikkel het.(6)(8)Die vader van 'n kind kan bepaal word deur bloedgroepe te ontleed.2.2.12.2.2Verduidelik hoe 'n ontleding van bloedgroepe gebruik kan word omvaderskap te bepaal.'n Man en 'n vrou het beide bloedgroep B.Gebruik 'n genetiese kruising om te wys hoe dit vir hulle moontlik isom 'n kind met bloedgroep O te hê.Kopiereg voorbehou(5)Blaai om asseblief(6)(11)

Lewenswetenskappe/V22.310NSSDBE/November 2015Die diagram hieronder toon oorkruising tydens meiose.XYDDddrrRRB2.3.1bBbNoem die fase van meiose waartydens die proses wat hierbovoorgestel word, plaasvind.(1)2.3.2Beskryf die proses van oorkruising.(3)2.3.3Verduidelik die belangrikheid van oorkruising.(2)2.3.4Teken 'n diagram, met die posisie van die allele aangedui, om diestruktuur van chromatied Y na oorkruising te toon.Kopiereg voorbehouBlaai om asseblief(2)(8)

Lewenswetenskappe/V22.411NSSDBE/November 2015Die uittreksel en die diagram hieronder verskaf inligting oor 'n tipe wildsbokwat 'n Bongo (bos-eland) genoem word.Die Bongo is 'n groot wildsbokspesie wat snags aktief is en in die digtewoude en bosse van Afrika voorkom. Die digte woude het baie minplantegroei op die grond en daarom wei die Bongo in die oop dele van diewoude waar nuwe bossies en struike laer aan die grond groei. Hulle worddeur leeus en luiperds gejag.Ligbruin pels en maanharemet wit strepeHorings wat plat op dierug kan lê wanneer deurdigte plantegroei/bossegehardloop wordKort, bruin stert metswartpuntDonkerbruinpens2.4.12.4.22.5Swart en wit merkeop die gesig, bors enbeneNoem TWEE kenmerke wat die Bongo help om hulleself in diedigte woud te kamoefleer.Gebruik jou kennis van natuurlike seleksie en verduidelik hoe dieBongo se vermoë om hulle horings plat op hulle rûe te laat lê deurdie jare kon ontwikkel het.Die kenmerke van organismes kan deur selektiewe teelt enmanipulasie/ingryping verander word.2.5.12.5.2Kopiereg voorbehou(2)(5)(7)genetieseNoem TWEE ooreenkomste tussen die selektieweteelt-proses endie genetiesemanipulasie-proses.Verduidelik TWEE redes waarom sommige mense teen die gebruikvan genetiese manipulasie/ingryping gekant kan wees.Blaai om asseblief(2)(4)(6)[40]

Lewenswetenskappe/V212NSSDBE/November 2015VRAAG 33.1Lees die uittreksel hieronder.Die onlangse uitbreek van Ebola het internasionale mediese organisasies op'n gereedheidsgrondslag geplaas. Die Ebola-virus is dodelik omdat ditonbeheerste bloeding veroorsaak. Die virus word slegs deur direkte kontakmet liggaamsvloeistowwe versprei. Daar heers egter groot kommer oor diefeit dat die Ebola-virus dalk kan muteer en die virus so in staat gestel kanword om deur die lug te versprei. Indien dit gebeur, sal die virus makliker kanversprei.Hierdie virus bevat slegs RNS/RNA, en wanneer RNS/RNA gekopieer word,word baie meer foute gemaak as wanneer DNS/DNA gekopieer word.Gevolglik vertoon die Ebola-virus hoë mutasiekoerse wat tot baie genetiesevariasie lei.[Aangepas uit em waarom virusse wat slegs RNS/RNA bevat, meer genetiesevariasie toon as virusse wat DNS/DNA bevat.Gebruik EEN voorbeeld uit die uittreksel hierbo om te verduidelikhoe mutasies die oorlewingskoers van die virus kan verhoog.(2)(2)(4)Die vrae hieronder is op nukleïensure gebaseer.3.2.1Tabuleer 2.2Noem TWEE gebruike van DNS/DNA-profielsamestelling.3.2.3Noem TWEE meningsprofielsamestelling.Kopiereg voorbehouenteendiegebruikvan(2)DNS/DNA(2)(11)Blaai om asseblief

Lewenswetenskappe/V23.313NSSDBE/November 2015'n Gebrek aan immuniteit teen infeksies (agammaglobulinemie) is 'ngeslagsgekoppelde resessiewe genetiese afwyking by mense. Die dominantealleel word deur XA voorgestel en die resessiewe alleel word deur Xavoorgestel.'n Individu met die afwyking word as geaffekteer beskryf en 'n individudaarsonder as ongeaffekteer. Die stamboomdiagram hieronder illustreer dieerflikheid/oorerwing van hierdie afwyking.21SLEUTEL3.3.13.3.23.3.3Kopiereg fekteerdemanGeaffekteerdevrouNoem die genotipes van individue:(a)1(2)(b)2(2)Watter persentasie van die mans in hierdie stamboomdiagram isgeaffekteer? Toon ALLE berekeninge.Verduidelik waarom enige seun van 'n geaffekteerde vrou altydhierdie afwyking sal hê.Blaai om asseblief(2)(3)(9)