Graad: 4 Vak: Natuurwetenskappe En Tegnologie Kwartaal Een Formele .

NOTA: Onthou – wanneer jy die grafiek teken, is die tyd (dae)op die X-as (ons kannie aan tyd verander nie) en die groei, in millimeters, is op die Y-as.8.EvalueringDOEN: (individueel)Interpreteer Waarnemings Beskryf jou waarnemings gedurende die ondersoek. Interpreteer jou waarnemings. Aanvaar of verwerp die gekose hipotese deur ‟n algemene gevolgtrekking teskryf wat jy uit die ondersoek kan maak.9.(2)(2)Gevolgtrekking en VerbeteringDOEN: (individueel)(a) Stel EEN manier voor hoe jy hierdie ondersoek sal verbeter om meer akkurateresultate te kry.(b) ‟n Leerder het sade op ‟n klam handdoekpapier in ‟n petribakkie gesit. Nog ‟npetribakkie is gevul met water en sade. Die petribakkies is bedek en aandieselfde toestande as die eksperiment blootgestel. Na ‟n paar dae, het dieleerder waargeneem dat die sade wat in die water gelê het, nie ontkiem het nie,maar die sade wat in die handdoekpapier was, het wel ontkiem. Wat is diebeste verduideliking wat jy kan gee vir hierdie resultate?(c) As 5 van tien sade ontkiem het, watter persentasie van die sade het ontkiem?(2)Self Assessering KontrolelysVermelde funksies Bereik?Ja, of Nee,?Verbeterings wat ek kan doenAlle instruksies is noukeuriggevolg.Alle vrae is deur mybeantwoord.Tabelle is geteken, korrekbenoem en volledig ingevul.Ek het netjies gewerk en ‟nskoon werkstasie agtergelaat.Die werk in my oefeningboekis netjies en volledig.Ek het al die vraebeantwoord.Gr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 8

Formele Assessering RubriekKriteria:PuntDoel van die ondersoek is korrekDie woord “ontkieming” is gedefinieerToestande wat sade laat ontkiem, is genoemTen minste TWEE voorspellings is akkuraat gedoen‟n Gepaste hipotese is geformuleer / beskryf‟n Staafgrafiek is akkuraat met die aangetekende data getrek.Waarnemings / data is akkuraat in die tabel aangeteken.Waarnemings van die ondersoek is akkuraat beskryfDie eerste gedeelte van die saailing wat uit die saad groei, iskorrek geïdentifiseer.Wat met die saadhuid gebeur, is verduidelik.Wat met die saadblare gebeur, is verduidelik.Wat met die blare gebeur, is verduidelikSketse wat die hoofstadiums met die ontkieming van die saadillustreer, is gemaak en geskikte byskrifte is gegee.Hoe die sleutel strukture die plant help met die lewensproses vanontkieming en groei, is duidelik beskryf.Die gekose hipotese is aanvaar of verwerp deur ‟n algemenegevolgtrekking wat van die ondersoek gemaak kan word.‟n Rede waarom waarnemings akkuraat gemaak moet word, isvoorgestel.EEN manier waarop die ondersoek verbeter kan word om beterresultate te verkry.Die korrekte rede is gegee waarom die sade wat bedek is metwater, nie ontkiem het nie.Berekening van % sade wat ontkiem het, is korrek.Kommentaar:Handtekening: m:Punt:/30Gr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 9

ONDERWYSER NOTAS Sade ontkiem wanneer hulle van die volgende voorsien word: water, lug, dieregte temperatuur en lig.NOTA: (meeste) sade het nie lig nodig om te ontkiem nie. Blootstelling aan sonlig sal die vitamien inhoud van die saailinge verhoog. Die saad is ‟n belangrike deel van ‟n plant se lewensiklus. Die belangrikste voedingstof om ontkieming te begin, is water. Gedurende die vroeë stadiums van groei, kry die saailing voedingstowwe uit diesaad waar dit gestoor is. Wanneer die saailing groot genoeg is en sy eie blarehet, kan die saailing sy eie voedsel deur fotosintese vervaardig. Verduidelik aan die leerders hoe om soos wetenskaplikes te werk. Hulle moetversigtig met die sade werk om hulle nie te beseer nie, want dit kan hulle groeiaffekteer. Alhoewel leerders in groepe sal werk om die sade te laat ontkiem, gaan elkeleerder apart geassesseer word wanneer die volgende prosesvaardighedegetoets sal word: waarneming, meting en rekordhouding, evaluering,gevolgtrekking en verbetering. Daarom moet elke leerder sy werk individueeldoen waar dit so aangedui word. As alternatief kan sade op ‟n nat papierhanddoek of watte geplaas word en ingepaste houers(deurskynende glas of plastiekhouers of bottels, zip locksakkies) wat kan seël, geplaas word. Hierdie opsie kan ook gebruik word waarleerders ondersoek instel of grond nodig is vir plante om te groei. Die sademoet egter vir 24 uur in water geweek word. Verseker dat die leerders nie diesade opbreek wanneer hulle dit uit die water haal nie. Leerders sal ook ‟nmedisynedrupper / pipet / spuit moet gebruik om die papierhanddoek of wattenat te hou.NOTA: Moenie die sade in water los vir langer as 24 uur nie, hulle sal begin vrot. Herinner die leerders om hul houer soos volg te merk:Ontkiemende boontjiesade OndersoekToegewysde toestande:Datum:Name van groeplede:NOTA: Alle houers van elkeen van die verskillende saad tipes moet aandieselfde toestande blootgestel wees. Vir elke veranderlike moet die toestandedieselfde wees, bv. al tien potte in die „lig‟ eksperiment moet op dieselfde plekneergesit word (dieselfde vensterbank). Hulle moet almal op dieselfde tyd metdieselfde hoeveelheid water natgelei word en moet by dieselfde temperatuurgehou word.Waar water die veranderlike is, moet plante almal blootgestel word aan dieselfdelig- en temperatuur toestande; waar temperatuur die veranderlike is, moet diehoeveelheid water asook die tyd wanneer water gegee word, dieselfde wees. Diehoeveelheid lig wat hierdie potte ontvang, moet ook dieselfde wees. (Dit gaanegter nie die geval wees waar potte in die yskas gesit word nie, hulle gaan in ‟ndonker omgewing wees.Gr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 10

Lys van Materiaal / Toerusting Houers om die sade in te plant (bv. helder en deurskynende plastiekhouers ofglasbottels van gelyke grootte, bv. konfytflesse, babakos bottels, mayonnaisebottels, inlê bottels, ens. wat leerders in staat sal stel om die groei van dieboontjieplant waar te neem) Alternatiewelik kan deurskynende “zip lock”toebroodjie sakkies gebruik word. Potplantgrond Water Lepels Koerantpapier om die werkoppervlakke te bedek. Boontjiesade of enige ander saad wat vinnig ontkiem, bv. ertjie, koring, ens. ‟n stukkie tou of wol, 30 cm lank ‟n Liniaal, gemerk in millimeters Spuit botteltjie of ekstra bottel om sade nat te lei. Koki penne, penne of potlode om mee te merk Skêr Plakkers of kleeflintMetodeInstruksies aan die onderwyser Berei ‟n werkplek of stasies voor in die klaskamer waar die leerders in groepekan werk om hul sade te plant. Deel die leerders op in groepe van twee tot vier leerders elk. Plaas materiaal en toerusting by elke stasie. Ken aan elke groep TWEE toestande wat hulle moet gebruik om die sade teontkiem, soos volg:ToestandeAlle groepeGroep 1Groep 2Groep 3Toestand AGeen water lug korrektetemperatuurLos grond droog(sonder water).Plaas op ‟nsonnige plekToestand Bwater lug korrektetemperatuurSonnige enwarm plekkieToestand Cwater lug sonder ligToestand Dwater sonder diekorrekte temperatuurIn ‟n donkerkasIn ‟n yskas (in diepersoneelkamer)NOTA: Leerders kan ander gepaste toestande gebruik om die sade te ontkiem Herinner leerders aan die veiligheidsmaatreëls wat hulle moet volg wanneerhulle die ondersoek uitvoer.2.Voer die ondersoek uitDOEN: (in ’n groep)Stappe om ‟n ondersoek uit te voer: Werk in ‟n groep, soos deur jou onderwyser aangedui. Week genoeg boontjiesade oornag in water by kamertemperatuur. Verwyder die geweekte boontjiesaad en droog af met handdoekpapierNOTA: Moenie die sade vir langer as 24 uur week nie, hulle kan vrot. Maak houers byna vol met potplantgrond en maak die bokant van die grondgelyk. (‟n Gelyke oppervlakte vergemaklik natlei)Gr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 11

NOTA: Elke groep moet presies dieselfde houers gebruik. Gebruik ‟n potlood om ‟n plant-gaatjie in die grond aan elke kant van die houerte maak. Die gaatjie moet so gemaak word dat die boontjie teen die kant vandie houer gedruk word. Plant drie tot vier sade in een houer, nie dieper as die dikte van die saad,naby aan die bokant van die grond. Sien die foto hieronder. Lei die grond goed nat, maar nie deurweek nie. Laat die grond droog (sonder water) vir Toestand A. Hou die potplantgrond goed dop sodat dit nie uitdroog nie.NOTA: VEILIGHEID: Hierdie ondersoek moet onder die toesig van jou onderwyser gedoen word. Verseker dat leerders: Saamwerk as ‟n groep met die groep se lede. Veilige laboratorium praktyke verstaan en daaraan voldoen wanneer ‟naktiwiteit in die laboratorium of klaskamer uitgevoer word. Nie hul vingers in hul monde sit tydens hierdie aktiwiteite. Hulle hande was en afdroog na elke aktiwiteit. Alle toerusting en materiaal korrek en verantwoordelike hanteer om dieaktiwiteit te voltooi. Deel skêre en merkpenne indien nodig. Beskermende klere en veiligheidsbrille dra, bv. handskoene, voorskote, ens.indien nodig. Verantwoordelik van afval ontslae raak.Laat genoeg tyd toe sodat leerders: Voorspellings kan maak en die nodige inligting kan voltooi. Die tabel teken en voltooi. Die grafiek kan teken en ‟n skets, met byskrifte, maak van die saailinge Al die vrae kan beantwoord.Voorgestelde riglyne vir nasienVraag Wat is die doel van hierdie ondersoek?Om uit te vind of sade water, warmte of lig nodig het om te groei (ontkiem) Wat beteken die woord “ontkiem”?Ontkiem beteken om te begin groei. Noem die toestande wat gunstig is vir ontkieming van sade.Vir ontkieming om plaas te vind, moet sade genoeg water absorbeer Gr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 12

VoorspellingVoorspel wat sal gebeur indien jy:(a) Nie die grond natlei nie. Watter veranderinge, indien enige, sal jy verwag om waarte neem?Die sade sal nie ontkiem nie. As hulle egter natgelei word, sal hulle ontkiem(b) Plaas die houer in ‟n donker kas nadat die sade geplant is. Watter veranderinge saljy waarneem en hoekom?Sommige sade het lig nodig om te ontkiem, terwyl ander donkerte nodig het.Sommige sade ontkiem in beide lig en donker toestande. (c) Plaas ‟n deksel op die houer nadat jy die sade geplant het. Watter veranderinge,indien enige, sal jy waarneem en hoekom?Die suurstof wat beskikbaar is, sal baie verminder word en ontkieming sal dalkonderbreek word / nie plaasvind nie (d) Plaas die houer met sade op ‟n koue plek. Watter veranderinge, indien enige, sal jyverwag in jou waarnemings en hoekom?Die aantal sade wat sal ontkiem, sowel as die tempo van ontkieming en die groeivan die saailing sal afneem. Hipotese – (raai die antwoord) Formuleer ‟n gepaste hipotese vir hierdie ondersoek.Hipotese: Bv. As die geplante sade op ‟n warm en sonnige plek; in die koelte; in ‟n donker kasen in ‟n yskas, sal die sade wat op ‟n warm en sonnige plek geplaas is, die meesteen vinnigste ontkiem en die meeste blare vorm. Lees die hipotese noukeurig deur om te kyk of die leerder die hipotese geskryf hetop grond van die toestande wat aan hulle gegee is.7.KommunikeerDOEN: (individueel)Hou boek van waarnemings Voltooi en skryf waarnemings neer Gebruik die onderstaande tabel om die daaglikse waarnemings neer te skryf. My saad was blootgestel aan (Kies relevante blokkie)Gebruik die volgende rubriek om die tabel te assesseer.Kollekteerdata deurmetingTabelleerdata3 PunteLeerder meetbaie akkuraatmet aandag aandetail.Alle relevantedata is duideliken akkuraatGetabelleer2 PunteLeerder is in staatom te meet sonderhulp.1 PunteLeerder benodigvoltydse hulp metmeting0 PunteLeerderneem gladnie deel nieMeeste relevantedata is korrekgetabelleer. Datakan nuttig gebruikwordMinder as diehelfte van die datais getabelleer.Daar is baie foute.Die data kan niegebruik word nie,dit is te onnet,onvolledig ennutteloosLeerder hetgeen datagetabelleernieGr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 13

(e) Watter gedeelte van die saailing is eerste sigbaar?Die wortel. (f) Wat gebeur met die saadhuid?Dit bly agter in die grond of word afgegooi bo-op die grond. (g) Wat gebeur met die saadblare?Hulle bly vasgeheg aan die stingel en word bo die grond waargeneem soos watdie stingel groei. Hulle verwelk soos die saailing groei. (h) Wat gebeur met die blare?Hulle vou oop en word groter. Meet die lengte van jou saailing elke tweede dag, soos volg: Verseker dat leerders elke tweede dag die lengte van hul saailinge korrek meet. Tabelleer die lengte van die stingel (in millimeters) in die tabel. Teken die aantal saailing wat daagliks spruit aan. Verseker dat leerders elke tweede dag die lengte van hul saailinge korrek meet.Teken die aantal saailing wat daagliks spruit aan. Maak sketse om die hoofstadiums van ontkieming te illustreer. Benoem die sleutel strukture.Eerste blareJong stingelSaadhuidPrimêre wortelDie hoofstadiums in die ontkieming van die boontjiesaadKriteria vir die nasien van die diagram:OpskrifProporsie, vorm en grootte korrekTen minste TWEE dele benoemTotaal1124Gr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 14

Verduidelik hoe die sleutel strukture die plant help met die lewensproses vanontkieming en groei. Die saailing se wortels beweeg afwaarts in die grond om die nuwe plantjie te anker enabsorbeer water en minerale soute uit die grond Die wortels stoor ook ekstra voedsel vir toekomstige gebruik. enige een Die stingel ondersteun die plant Hulle vervoer water en minerale soute van die wortels na die res van die plant envervoer ook voedsel vanaf die blare na die res van die plant. enige een Blare absorbeer sonlig wat die plant gebruik om voedsel en suurstof te vervaardigd.m.v. fotosintese. Teken ‟n staafgrafiek om jou data te illustreer.Nasien van ’n staafgrafiekNOTA: Onthou – wanneer jy die grafiek teken, is die tyd (dae)op die X-as (ons kan nieaan tyd verander nie) en die groei, in millimeters, is op die Y-as.Rubriek om die grafiek te assesseer:KriteriaKorrekte opskrif vir staafgrafiekX-as en Y-as is korrek benoemGepaste wydte en intervalle vanstaweGepaste skaal vir Y-asTeken van die grafiekeMaksimum punt11Punt behaal11:2:Totaal11 tot 6 stawe korrek getekenalle stawe korrek geteken6Voorbeeld om die teken van ’n staafgrafiek te verduidelik.Lengte van Ontkiemde Boontjiesaadin millimetersLengte van ontkiemde boontjiesaad oor ‘n periode van 13 daeblootgestel aan (bv.geen water, sonlig & warm en donker kas)water en yskaswater en skaduweesonlig, water en warmteDag 3Dag 5Dag 7Dag 9Dag 11Dag 13DaeGr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 15

6.EvalueringDOEN: (individueel)Interpreteer Waarneming Beskryf jou waarnemings gedurende die ondersoek. Interpreteer jou waarnemings Aanvaar of verwerp die gekose hipotese deur ‟n algehele gevolgtrekking van dieondersoek te skryf 7.Gevolgtrekking en VerbeteringDOEN: (individueel)(a) Stel EEN manier voor hoe jy hierdie ondersoek sal verbeter om meer akkurateresultate te kry.Deur die ondersoek ‟n paar keer te herhaal en aan dieselfde grond, water ensaailinge aan dieselfde toestande bloot te stel (b) ‟n Leerder het sade op ‟n klam handdoekpapier in ‟n petribakkie gesit. Nog ‟npetribakkie is gevul met water en sade. Die petribakkies is bedek en aandieselfde toestande as die eksperiment blootgestel. Na ‟n paar dae, het dieleerder waargeneem dat die sade wat in die water gelê het, nie ontkiem het nie,maar die sade wat in die handdoekpapier was, het wel ontkiem. Wat is die besteverduideliking wat jy kan gee vir hierdie resultate?Die sade wat in die water gelê het, het nie genoeg suurstof ontvang nie. (c) As 5 uit die 10 sade ontkiem het, watter persentasie van die sade het ontkiem?5/10 X 100 50% Gr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE – KWARTAAL 1 PRAKTIESBladsy 16

Gr 4 FAT: NATUURWETENSKAPPE EN TEGNOLOGIE - KWARTAAL 1 PRAKTIES Bladsy 1 "Naam van Skool" Natuurwetenskappe en Tegnologie Formele Assesseringstaak Kwartaal 1 Praktiese Taak nr. 01 Inhandigingsdatum Kennisafdelings: Lewe en Lewende dinge & Strukture Punte: 30 Graad 4 Onderwerp: Toestande wat nodig is vir sade om te ontkiem