Preventieve Maatregelen Tegen Burn-out Bij ASO-ers: Een .

Preventieve Maatregelen tegen Burn-out bij ASO-ers: een Kwalitatief Onderzoekafstandelijke houding ten opzichte van de patiënt. De cynische reactie is een pogingzichzelf te beschermen tegen uitputting en teleurstelling. Een cynische houding komt bijmensen vaker voor wanneer de toekomst onzeker of negatief wordt ingeschat. Je kanzeggen dat het een self-fulfilling prophecy is: zo’n negativiteit kan een effect hebben ophet welzijn en de kwaliteit van het professioneel functioneren. Het negatief evaluerenvan de eigen jobcompetenties en het jobfunctioneren valt onder het derde symptoom: dewerkprestaties worden negatief beoordeeld. Wanneer succesvolle situaties voorkomen,worden de oorzaken extern geattribueerd. Falen wordt intern geattribueerd. Het eerstbenoemde symptoom wordt algemeen aanzien als de belangrijkste determinant waaruitde andere volgen(Maslach & Jackson, 1986; Maslach & Leiter, 2000). Dereviewstudie van Hwang, Scherer & Ainina (2003) bevestigt het bestaan van de drieclusters over verschillende landen, talen en beroepen heen.Stress is een natuurlijke, adaptieve, lichamelijke reactie dat echter een mediator vanburn-out kan worden, wanneer dit een langdurig en chronisch karakter krijgt doordat dedraagkracht en draaglast niet in evenwicht zijn (Maslach & Goldberg, 1998; Vanbelle etal., 2013).Burn-out en depressie vallen van elkaar te onderscheiden doordat deze laatstedomeinoverschreidend is terwijl de eerst vernoemde aandoening zich in eerste instantiespecifiek richt op het professionele leven. (Finoulst et al., 2013; Vanbelle et al., 2013).Depressie is een psychiatrische aandoening en wordt beschreven in DSM-V. Eensombere stemming, een verminderd vermogen om interesse of plezier te hebben inactiviteiten, gewichtsschommelingen, slaapproblemen, een gevoel van tieveproblemenenrecidiverendesuïcidegedachten zijn allen symptomen van een depressie en leiden tot functionelebeperkingen op één of meerdere levensdomeinen (APA, 2013). Burn-out daarentegenwordt niet aanzien als een psychiatrische aandoening en is bijgevolg niet opgenomen inDSM-V.Consequenties van burn-outBurn-out heeft een negatieve impact op zowel de psychologische en fysieke toestand alsop de professionele en de privé omgeving van de betrokkene (Vanbelle et al., 2013).3

Preventieve Maatregelen tegen Burn-out bij ASO-ers: een Kwalitatief OnderzoekTabel 1 biedt een overzicht. Door burn-out heeft het individu een grotere kans opdepressie, musculoskeletale aandoeningen, obesitas, slaapproblemen, alcohol- endrugsmisbruik en impulsproblemen zoals agressie en intra-relationele conflicten(Poghosyan, Clarke, Finlayson & Aiken, 2010; Moustaka and Constantinidis, 2010;Wu, Li, Wang, Yang, & Qiu, 2011; Sorour & El-Maksoud, 2012; allen geciteerd inAdriaenssens, De Gucht & Maes, 2015).Tabel 1: potentiële gevolgen van burn-out.Persoonlijke consequentiesBeroepsgerelateerde consequentiesDepressieAbsenteïsmeMusculoskeletale aandoeningenJobturnover / stoppen met opleiding /veranderen van specialiteitObesitasLagere arbeidstevredenheidSlaapproblemenLagere betrokkenheid bij het rmantie:medischefouten en suboptimale patiëntenzorgConflictenVerder tonen Borritz, Rugulies, Christensen, Villadsen & Kristensen (2006) in eenlongitudinale studie aan dat werknemers met een verhoogde burn-out score een groterrisico vertonen voor absenteïsme. Dit is ook een financiële kwestie, zeker als men weetdat absenteïsme ten gevolge van mentale problemen steeds vaker voorkomt (Nübling,Reisch & Raymann, 2006). Naast meer afwezigheid op het werk is er een groterejobturnover (Jourdain & Chênevert, 2010), minder betrokkenheid bij het werk - enkelhet strikt noodzakelijke wordt gedaan - en een lagere arbeidstevredenheid (Schaufeli &Enzmann, 1998). ASO-ers met burn-out zijn sneller geneigd om te veranderen vanspecialiteit of zelfs te stoppen met hun opleiding (Blanchard et al., 2010). Vanbelle et al.(2013) geven aan dat verschillende literatuuroverzichten (Laschinger & Leiter, 2006;4

Preventieve Maatregelen tegen Burn-out bij ASO-ers: een Kwalitatief OnderzoekTeng, Shyt, Chiou, Fan & Lam, 2010; Aiken et al., 2012) wijzen op de negatieveconsequenties van burn-out op de performantie van de dienstverlening in degezondheidszorg: er zijn opmerkelijk meer klinische incidenten, medische fouten en dealgemene kwaliteit van de patiëntenzorg breekt af. Dit is niet onlogisch. Kwalitatiefhoogstaand werk vergt tijd, inspanning, inzet en creativiteit. Alles wat een persoon metburn-out niet meer of op zijn best slechts met moeite kan opbrengen (Maslach & Leiter,2000). Met andere woorden, onderzoek naar het preventief actie ondernemen tegenburn-out kan leiden tot een betere gezondheid van zowel de werknemer, de patiënt alsde organisatie.Risicofactoren burn-outHet is wetenschappelijk incorrect en bovendien ethisch onverantwoord om via een trialand-error methodiek op zoek te gaan naar werkzame preventieve maatregelen tegenburn-out. Het is noodzakelijk om verder te kijken dan de driehoek depersonalisatieverminderde jobbekwaamheid-emotionele uitputting. Hoe komt het dat werknemers eenverhoogd risico vertonen om burn-out te ontwikkelen? Wat zijn de determinanten vande symptomen? De literatuur beschrijft vele elementen die eventueel een invloedkunnen hebben op de mentale gezondheid van de werknemer. Deze elementen vallen teclassificeren onder twee domeinen: (a) individuele of persoonlijke factoren, (b1)werkorganisatorische factoren: werkeisen (Job demands) en (b2) werkorganisatorischefactoren: hulpbronnen (job resources). Tabel 2 biedt een overzicht.Tabel 2: geïdentificeerde potentiële risicofactoren.Individuele taffingsproblematiekLeren en ontwikkelenJob attitudeRolconflict en –ambiguïteitFeedbackCoping strategieEmotionele belastingSociale steunBurgerlijke staatOrganisatiecultuurFysieke activiteitCommunicatie enEducatie niveausamenwerking5

Preventieve Maatregelen tegen Burn-out bij ASO-ers: een Kwalitatief OnderzoekIndividuele factoren.Leeftijd.Over het algemeen hebben jongere werknemers (leeftijd onder de 40) een grotere kansom burn-out te ontwikkelen: oudere werknemers ervaren een grotere persoonlijkebekwaamheid. De survival bias zegt dat jongere werknemers met een burn-out snellereen nieuwe job zoeken, daar waar werknemers die onder het dak van dezelfdewerkgever blijft effectieve copingstrategieën ontwikkelt om om te gaan met potentiëlerisicofactoren. (Adali & Priami, 2002, geciteerd in Adriaenssens et al., 2014; Maslach,Schaufeli & Leiter, 2001) Ander onderzoek suggereert dan weer dat oudere werknemersvast kunnen zitten in een routine, met beperkte mogelijkheden tot zelfontwikkeling enproblemen om mee te evolueren met de steeds vernieuwende medische technieken(Alexander en Klein, 2001; Vlerick, 1994 geciteerd in Desimpel, 2003). De literatuuroverschouwend kunnen we stellen dat burn-out vaker voorkomt bij jongere werknemersmaar dat het zeker geen leeftijdsgebonden problematiek is.Het leeuwendeel van de ASO-ers hebben een jonge leeftijd. Jovanovic et al. (2016)spreekt van een gemiddelde leeftijd van 31,9 jaar. Van Dievoort (2015) suggereert datin UZ Gent de meeste ASO-ers jonger zijn dan 34 jaar zonder een gemiddelde tevermelden. De gemiddelde leeftijd in België is misschien nog jonger want de Belgischestudie uit 2012, opgenomen in Jovanovic et al. (2016), maakt gewag van eengemiddelde leeftijd van 28,4 jaar.Gender.Kent gender een correlatie met burn-out? De resultaten zijn gemixed. Verscheideneonderzoeken vinden geen genderverschillen (Adriaenssens et al., 2014). Wanneer ertoch een significant resultaat wordt gevonden pleit dit de ene keer in het nadeel van hetvrouwelijke geslacht (Sanchez, Mahmoudi, Moronne, Camonin & Novella, 2015)terwijl ander onderzoek daarentegen een hogere frequentie van burn-out bij mannenrapporteert (Goehring et al., 2005). Mannen scoren hoger op persoonlijke bekwaamheiden depersonalisatie. Vrouwen scoren hoger op emotionele uitputting (Prins et al., 2010).6

Preventieve Maatregelen tegen Burn-out bij ASO-ers: een Kwalitatief OnderzoekOok bij ASO-ers zijn de resultaten voor gender inconsistent en voornamelijk nietsignificant (Prins et al., 2007a). Wanneer gender toch een rol zou spelen suggereert deliteratuur een trend richting een grotere prevalentie bij mannen (o.a. Galam, Komly, LeTourneur & Jund, 2013; Prins et al., 2007c) door sterkere depersonalisatie (Prins et al.,2007a) hoewel ander onderzoek het tegendeel beweert (De Oliveira et al., 2013).Persoonlijkheid.De link tussen ‘The Big 5’ persoonlijkheidsfactoren (extraversie, neuroticisme,vriendelijkheid, openheid en consciëntieusheid) en burn-out is in de literatuur duidelijkbeschreven (Adriaenssens, 2014). Voornamelijk consciëntieusheid en meer bepaaldperfectionisme kunnen risicofactoren zijn voor burn-out (Frost, Marten, Lahart &Rosenblate, 1990). Verder stellen Eley et al. (2013) dat veerkrachtige personen optimaalprofessioneel functioneren met een lagere kans op burn-out als gevolg. Veerkrachtigepersonen zijn verantwoordelijk, gericht op samenwerken, doorzettend, optimistisch enmatuur. Lage levels van hardiness (vrij vertaald: een harder, taaier karakter) leiden totminder betrokkenheid in alledaagse activiteiten, minder bereidwilligheid om teveranderen, minder het gevoel hebben controle te hebben over gebeurtenissen watemotionele uitputting teweegbrengt (Adriaenssens et al., 2014; Maslach et al., 2001).Naast bovenvermelde risicovolle persoonlijkheidsfactoren is introvertie een stressfactor.Extraverten zijn meer geneigd om stressvolle situaties als uitdagingen te percipiëren(Lue, Chen, Wang, Cheng, & Chen, 2010). Een interessante toevoeging door Ripp organiseerdepersoonlijkheidsstijl een groter risico lopen om burn-out te ontwikkelen.Job attitude.Indien werknemers grote verwachtingen hebben over hun werk en moeilijker tebereiken doelstellingen stellen, zullen ze meer energie steken in hun werk. Emotioneleuitputting en uiteindelijk depersonalisatie kunnen het gevolg zijn (Adrianssens et al.,2014; Maslach et al., 2001).Schaufeli, Bakker, van der Heijden en Prins (2009) bevestigen bovenstaand onderzoekbij ASO-ers. Wanneer een ASO-er een innerlijke, verslavende drive heeft om zoveelmogelijk te werken kan dit leiden tot meer rolconflicten wat een risicofactor voor burn-7

Preventieve Maatregelen tegen Burn-out bij ASO-ers: een Kwalitatief Onderzoekout is. Maar grote verwachtingen kunnen ook leiden tot grote ontgoochelingen.Pessimisme loert dan om de hoek, wat een effect kan hebben bij ASO-ers op alle drie dedimensies van burn-out (Eckleberry-Hunt et al., 2009).Coping strategie.Een actieve copingstrategie is, in tegenstelling tot een emotionele of euitputtingendepersonalisatie(Adriaenssens et al., 2014; Maslach et al., 2001). Een vermijdende copingstrategie isgeassocieerd met lagere niveaus van persoonlijke bekwaamheid (Van Der Ploeg &Kleber, 2001).Hier schuilt een groot gevaar voor ASO-ers, die te maken hebben met hoge stresslevels.Inderdaad, minder emotionele coping en meer actieve coping leidt tot minder burn-outbij ASO-ers (Bragard et al., 2010). Panagopoulou, Montgomery & Benos (2006) hunonderzoek toont aan dat ASO-ers negatieve gevoelens onderdrukken in een poging hunjob naar behoren uit te voeren. Ook Eckleberry-Hunt et al. (2009) rapporteren eengrotere afstandelijkheid van ASO-ers ten opzichte van de patiënten.Burgerlijke staat.Burn-out wordt het meest ervaren door alleenstaanden, daar waar getrouwdewerknemers het minste lijden onder burn-out. Gescheiden werknemers vallen er tussen:ze neigen aan de ene kant naar de hogere niveaus van emotionele uitputting vanalleenstaanden maar aan de andere kant kennen ze lagere niveaus van depersonalisatieen hogere niveaus van persoonlijke bekwaamheid zoals getrouwden. Mediatoren zijndat mensen met een familiaal leven over het algemeen ouder en matuurder zijn.Werknemers met kinderen staan meer realistisch in het leven. Emotionele conflicten eninterpersoonlijke problemen op het werk worden beter aangepakt door de omgang metgezinsleden (Maslach, 2003, geciteerd in Aydemir & Icelli, 2013).Verschillende studies bij ASO-ers bevestigen de algemene bevindingen rond echtelijkestatus en burn-out. Single zijn en/of kinderloos zijn is een risicofactor: de steun van departner is uitermate belangrijk en mensen met kinderen zouden minder cynisch en meermenselijk tegenover anderen zijn (Castelo-Branco et al., 2007; Golub, Weiss, Ramesh,8

Preventieve Maatregelen tegen Burn-out bij ASO-ers: een Kwalitatief OnderzoekOssoff & Johns, 2007; De Oliveira et al., 2013). Niet alle studies bevestigen dezebevindingen echter (Jovanovic et al., 2006; Galam et al., 2013).Fysieke activiteit en levensstijl.Werknemers die fysiek actiever in het leven staan tekenen lagere burn-outscores ).Dealgemenegezondheidstoestand is een significante voorspeller van emotionele uitputting (Bragardet al., 2010).De auteur van deze masterproef heeft geen kennis van studies die een link proberenleggen tussen fysieke activiteit en burn-out bij ASO-ers. De vraag is in welke mateASO-ers fysiek bezig zijn op de werkvloer. Door de hoge arbeidsduur per week (zieverder) vinden ASO-ers eventueel de tijd en motivatie niet om fysiek actief bezig te zijnin hun privé. Een aansluitende hypothese is dat de fysieke activiteit afhankelijk is vande functie. ASO-ers die meer intellectuele prestaties leveren (bijvoorbeeldpsychiatrische ASO-ers) zijn misschien fysiek relatief minder actief op de werkvloer.Educatie niveau.Zowel een hoog als een laag educatieniveau zijn risicofactoren voor de ontwikkelingvan burn-out door hogere niveaus van emotionele uitputting (Maslach, 2003, geciteerdin Aydemir & Icelli, 2013). Maar training, gericht op pragmatische aspecten van de job,verhoogt de persoonlijke bekwaamheid van werknemers (Smith, Conway & Karsh,1999).Het spreekt voor zich dat ASO-ers behoren tot de groep met een hoog educatie-niveauen dit dusdanig een risicofactor is. Een protectieve factor is dan weer dat de opleidinginherent deels pragmatisch gericht is of alleszins zou moeten zijn.Werkorganisatorisch: Werkeisen.Werkdruk / Problemen met de bestaffing / arbeidsduur.Wanneer de werknemers het gevoel hebben een te grote hoeveelheid werk te moetenverrichten binnen een bepaalde tijdspanne is er sprake van een te hoge werkdruk, watsamenhangt met het aantal full-time equivalenten voorhanden (Vanbelle et al., 2013).Werkdruk is een cruciaal gegeven binnen burn-out. De opstapelende fysieke en9

Preventieve Maatregelen tegen Burn-out bij ASO-ers: een Kwalitatief Onderzoekpsychische vermoeidheid hebben een negatief effect op het professioneel functioneren.Voornamelijk een hogere emotionele uitputting en in mindere mate een lagerepersoonlijke bekwaamheid en depersonalisatie door het zich enkel kunnen richten op deproblemen bij patiënten zijn het gevolg (Lee & Ashforth, 1996). Vanuit politieke hoekkomt er meer en meer druk om zo efficiënt mogelijk te werken, wat de werkdruk nogzal doen dreigen

van verhoogd risico voor burn- out en klinische burn-out bij ASO-ers gerapporteerd. Risicofactoren kunnen gecategoriseerd worden onder individuele factoren, werkorganisatorische werkeisen en werkorganisatorische hulpbronnen. Onderzoek naar preventieve maatregelen tegen burn-out (bij ASO-ers) staat echter nog in zijn kinderschoenen.