KULTURY ENERGETYCZNE UNII - Repozytorium.amu.edu.pl
REMIGIUSZ ROSICKIISBN 978-83-65817-51-8KULTURY ENERGETYCZNE UNII EUROPEJSKIEJ9 788 365 81 751 8REMIGIUSZ 5Uniwersytet im. Adama MickiewiczaWydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i DziennikarstwaPoznań 201850
Remigiusz RosickiKultury energetyczneUnii EuropejskiejUniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i DziennikarstwaPoznań 2018
Recenzenci:Prof. UAM dr hab. Maciej WalkowskiProf. UG dr hab. Marek Rewizorski Copyright by Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwaul. Umultowska 89A, 61-614 Poznań, tel. 61 829 65 17Wydawca: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuWydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwaul. Umultowska 89A, 61-614 Poznań, tel. 61 829 65 17ISBN 978-83-65817-51-8Skład komputerowy – „MRS”60-408 Poznań, ul. P. Zołotowa 23, tel. 605087690Druk i oprawa – UNI-DRUK, Luboń, ul. Przemysłowa 13, e-mail: druk@uni-druk.pl
Spis treściWykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Rozdział 1. Pojęcie kultur energetycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.2. Paradygmaty energetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.2.1. Badania nad paradygmatami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.2.2. Badania nad paradygmatami technologiczno-ekonomicznymii energetycznymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.2.3. Studium przypadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A. Paradygmat węglowy (świat-UE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B. Paradygmat węglowy (Wielka Brytania) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .C. Paradygmat węglowy (Polska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.3. Kultury energetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.3.1. Badania nad kulturami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.3.2. Badania nad kulturami energetycznymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.4. Kultura energetyczna jako proces i zmiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.4.1. Badania nad procesami i zmianami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.4.2. Badania nad procesami i zmianami w energetyce . . . . . . . . . . . . . . . . .1.5. Kultura enegetyczna jako partycypacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.5.1. Badania nad partycypacją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.5.2. Badania nad partycypacją ekologiczną i energetyczną . . . . . . . . . . . . .1.6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ozdział 2. Determinanty kultur energetycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2.2. Determinanty geopolityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2.3. Determinanty normatywno-instytucjonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2.4. Determinanty społeczno-ekonomiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2.5. Determinanty technologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2.6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226226230247261283300Rozdział 3. Badania empiryczne kultur energetycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.2. Wskaźniki kultur energetycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.3. Grupowanie materialnych kultur energetycznych państw UE-28na 2000 rok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.3.1. Analiza statystyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.3.2. Analiza jakościowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.4. Grupowanie materialnych kultur energetycznych państw UE-28na 2015 rok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3103103113183183233273
3.4.1. Analiza statystyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.4.2. Analiza jakościowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.5. Grupowanie materialno-społecznych kultur energetycznych państw UE-28na 2015 rok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.5.1. Analiza statystyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.5.2. Analiza jakościowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .327332Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .378352352360375Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .385Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386Załącznik nr 1: Analizy dla materialnych kultur energetycznych na 2000 rok . . . . . . . . .390Załącznik nr 2: Analizy dla materialnych kultur energetycznych na 2015 rok . . . . . . . . .392Załącznik nr 3: Analizy dla materialno-społecznych kultur energetycznychna 2015 rok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .397
WYKAZ SKRÓTÓWInstytucjeBEIS – Department for Business, Energy & Industrial Strategy UKBS – Bertelsmann StiftungCEGH – Central European Gas HubCSI – Center for Social InclusionEIA – Energy Information Administration (USA)EIU – The Economist Intelligence UnitEPC – European Political CooperationEWG –Europejska Wspólnota GospodarczaEWWiS – Europejska Wspólnota Węgla i StaliGUS – Główny Urząd StatystycznyIAEA – International Atomic Energy AgencyIEA – International Energy AgencyIGU – International Gas UnionIRENA – International Renewable Energy AgencyNEI – Nuclear Energy InstituteOAPEC – Organization of Arab Petroleum Exporting CountriesOECD – Organisation for Economic Co-operation and DevelopmentONZ – Organizacja Narodów ZjednoczonychOPEC – Organization of the Petroleum Exporting CountriesRWPG – Rada Wzajemnej Pomocy GospodarczejSTATEC – Institut national de la statistique et des études économiques du GrandDuché de LuxembourgTSP – The Shift Project (Carbon Transition Think Tank)UE – Unia EuropejskaJednostkiac – acre ( 40% hektara, 1 ha 10 000 m²)bbl/y – barrel oil per yearBtu – British thermal unit ( 1055 joules)EJ – Exajoule ( 1 joule 1018), 1EJ 277,777778 TWhfur – 1 furlong ( 1/8 mili, 220 jardów, 201,168 metra)GWh – Gigawatt hoursHP – horse power: 1 HP(I) Imperial 1,0139; HP(M) Metric [KM]kgoe – kilogram of oil equivalent (1/1000 toe)kWh – kilowatt hour (3600 kJ; 3,6 MJ)5
korzec – dawna jednostka objętości (korzec warszawski 120,6 litrów, korzec nowopolski 128 litrów)lm – lumen (jednostka miary strumienia świetlnego)lm-hr – lumen-hour (pochodna jednostka ilości światła równa energii strumieniaświatła o wartości 1 lm świecącego przez 1 godz.)m – metrmi – mile (1 mi 5280 feet; 1760 yards; 1609,344 m)Mt – Million tonsMtoe – Million tonnes of oil equivalent (11 630 000 000 kWh)MW – MegawattMWh – Megawatt hoursPPS – Purchasing Power Standardpud – rosyjska jednostka wagowa (1 pud 40 funtów, 16,38 kg)PWh – Petawatt hourS – sąg (jednostka miary objętości drewna, 1S 4 m3(p) 0,65 kubika drewna)toe – tonne of oil equivalent ( 42 gigajoules; 11 630 kilowatt hours)TWh – Terawatt hoursWskaźnikiEHCI – Euro Health Consumer IndexGERD – Gross Domestic Expenditure on R&DGII – Global Innovation IndexHHI – Herfindahl-Hirschman IndexHRST – Human Resources in Science And TechnologyHTE – High-tech ExportsPDI – Power Distance IndexSGI – Sustainable Governance IndicatorsSI – Stirling IndexTPES – Total Primary Energy SupplyTechnologie energetyczne:CNG – Compressed Natural GasCSS – Carbon capture and storage (carbon capture and sequestration)GCR – Gas-Cooled ReactorGLEEP – Graphite Low Energy Experimental PileLNG – Liquefied Natural GasLWR – Light Water ReactorOZE – Odnawialne Źródła EnergiiPWR – Pressurized Water ReactorPV – Photovoltaic System (solar power system)RBMK – Rieaktor Bolszoj Moszcznosti KanalnyjSM – Smart Metering6
InneANT – Actor-Network TheoryBIZ – Bezpośrednie Inwestycje ZagraniczneCAS – Complex Adaptive SystemsCTA – Constructive Technology AssessmentDTA – Discursive Technology AssessmentEIS – Energy Innovation SystemsETS – European Union Emissions Trading SystemGHG – Greenhouse GasGPP – General Purpose PrinciplesGPT – General Purpose TechnologyHEP – Human Exceptionalism ParadigmIAM – Integrated Asset ModellingICT – Information and Communication TechnologiesINES – International Nuclear and Radiological Event ScaleMLP – Multi-Level PerspectiveNEP – New Ecological ParadigmNIMBY – Not In My Back YardpTA – Participatory Technology AssessmentPTA – Parliamentary Technology AssessmentR&D – Research & DevelopmentRD&D – Research, Development and DemonstrationSCOT – Social Construction of TechnologySCP – Structure–conduct–performance paradigmSTS – Science, Technology and Society Studies (Science and Technology Studies;Science Studies)TA – Technology AssessmentTIC – Techno-Institutional ComplexTIS – Technological Innovation System
WSTĘPZakres przedmiotowy pracy obejmuje problematykę kultur energetycznych UniiEuropejskiej. Przez kulturę energetyczną rozumie się praktyki użytkowania i oszczędzania energii, procesy przekształceń energii, oddziaływanie przekształceń energii naśrodowisko i szczególny rodzaj świadomości w zakresie praktyk związanych z użytkowaniem energii. Zatem kultura energetyczna ma dwa wymiary – materialny i społeczny. W ujęciu materialnym kulturę energetyczną można sprowadzić do produkcji i konsumpcji energii, procesów substytucji nośników i technologii energetycznych, takżewpływu tych procesów na środowisko. Z kolei kultura energetyczna jako szczególnyrodzaj świadomości obejmuje system wartości, aspiracje, postawy, oczekiwania, preferencje, motywacje i praktyki – indywidualne, jak i społeczne. Kultura energetycznamoże być rozpatrywana w perspektywie statycznej, ale i w dynamicznej. W drugimprzypadku oznacza to, że w badaniach przyjmuje się perspektywę procesualną. Perspektywa ta uwzględnia, takie elementy jak: (1) trwałość i nietrwałość przekształceń;(2) kumulatywność i akumulatywność przekształceń; (3) unilinearność, mulitilinearność i cykliczność przekształceń; (4) dynamikę przekształceń; (5) determinanty przekształceń. Stosując analogię do kierunków badań nad kulturą w naukach społecznychmożna wskazać na ujęcie: (1) funkcjonalne (funkcje energii w społeczeństwie; oddziaływanie użytkowania energii na instytucje społeczne; świadomość i rozumienieprocesów użytkowania energii; znaczenie dla społeczeństwa), (2) strukturalistyczne(istnienie trwałych struktur użytkowania energii; wzory praktyk użytkowania energii;sposoby myślenia na temat energii); (3) poststrukturalistyczne (energia jako społecznykonstrukt; energia jako przedmiot dyskursu).Głównym celem pracy jest prezentacja stanu badań nad kulturami energetycznymioraz prezentacja własnych badań w oparciu o analizę statystyczną i analizę jakościowąwtórnych danych statystycznych. W celu uszczegółowienia zakresu przedmiotowegoproblemu badawczego w pracy zaprezentowano następujące pytania badawcze:(1) Czy zasadne jest twierdzenie, że w UE-28 mamy do czynienia ze specyficznymi kulturami energetycznymi?(2) Jeżeli zasadne jest twierdzenie o istnieniu specyficznych kultur energetycznych, to w związku z jakimi cechami diagnostycznymi (wartościami wskaźników) następuje podział między państwami UE-28?(2.1.) W jakim stopniu materialne aspekty energetyki wpływają na podziałpaństw członkowskich w ramach stwierdzonych kultur energetycznychUE-28?(2.2.) W jakim stopniu społeczne aspekty życia wpływają na podział państwczłonkowskich w ramach stwierdzonych kultur energetycznych UE-28?(3) Czy można wskazać zależności między określonymi cechami diagnostycznymi (wartościami wskaźników) i specyficznym położeniem geograficzno-historycznym państw członkowskich UE-28?9
(4) Czy w okresie 2000–2015 nastąpiły zmiany w obrębie stwierdzonych wcześniej kultur energetycznych UE-28?Natomiast w celu przeprowadzenia procesu badawczego do weryfikacji przedstawiono następujące robocze hipotezy badawcze:(H1): Należy przyjąć, że różnice w strukturach energetycznych poszczególnychpaństw członkowskich, są wystarczającą przesłanką do stwierdzenia istnieniaspecyficznych kultur energetycznych w Unii Europejskiej.(H2): Należy przyjąć, że cechami diagnostycznymi wpływającymi na podział państwczłonkowskich Unii Europejskiej są efektywność energetyczna, struktura produkcji energii elektrycznej, trajektorie rozwoju nowych technologii energetycznych, społeczno-ekonomiczne warunki życia, zdrowotne warunki życia i polityczne warunki życia.(H2.1): Należy przyjąć, że takie cechy diagnostyczne jak efektywność energetyczna, struktura produkcji energii i rozwój nowych technologii energetycznych wpływają w sposób znaczny na podział państw członkowskich w ramach stwierdzonych kultur energetycznych UE-28.(H2.2): Należy przyjąć, że takie cechy diagnostyczne jak społeczno-ekonomiczne warunki życia, zdrowotne warunki życia i polityczne warunkiżycia wpływają w sposób znaczny na podział państw członkowskichw ramach stwierdzonych kultur energetycznych UE-28.(H3): Należy przyjąć, że ze względu na dotychczasowe badania nad problemami energetyki, odmienności struktur energetycznych, odmienności geograficzne, odmienności polityk energetycznych itd. można wykazać zależnościmiędzy określonymi cechami diagnostycznymi (wartościami wskaźników)i specyficznym położeniem geograficzno-historycznym państw członkowskich UE-28.(H4): Należy przyjąć, że w okresie 2000–2015 nastąpiły zmiany w obrębie stwierdzonych wcześniej kultur energetycznych UE-28, jednak stopień ich będzie nieznaczny.W części empirycznej pracy przyjęto pozytywistyczną perspektywę badawczą,która zakłada wykorzystanie wybranych metod statystycznych i analizę wtórnychdanych statystycznych (Beyme, 2005, s. 98–108; Furlong, Marsh, 2010, s. 184–211;John, 2010, s. 267–284; Laska, Nocoń, 2010, s. 93–99; Buttolph-Johnson, Reynolds,Mycoff, 2013, s. 372 i nast.). Niewątpliwie badacze, którzy analizują zjawiska i procesy społeczne, stoją przed trudnym wyborem strategii badawczej – od dedukcji poindukcję, i od wyjaśniania do rozumienia itd. Świat społeczny jawi się, jako niczymnieograniczony zbiór danych. Grozi to zawsze tym, że naukowiec zamiast prowadzićbadania, staje się twórcą struktur i sensów, które jednak stanowią fałszywe wnioski– przed tym problem przestrzegał m.in. S. Lem w powieściach pod tytułem „Katar”i „Śledztwo” (Lem, 2016a, Lem, 2016b).W ramach analizy statystycznej wykorzystano wybrane metody i techniki wielowymiarowej analizy porównawczej. W celu pogrupowania państw wykorzystanometodę aglomeracyjną Warda, która należy do najczęściej stosowanych aglomeracyjnych metod grupowania. Ze względu na liczebność skupień posłużono się testemKruskala-Wallisa, czyli jednym z testów nieparametrycznych. Wartości wskaźnikówpowiązanych z poszczególnymi cechami diagnostycznymi zostały poddane klasycz-10
nej standaryzacji, w której 0 stanowi średnią wartość oczekiwaną, natomiast odchylenie standardowe przyjmuje wartość 1. Oprócz grupowania państw wykonano teżanalizę statystyczną całych cech diagnostycznych, dodatkowo za pomocą głównychskładowych dokonano analizy czynnikowej. Liczbę tzw. głównych czynników wybrano na podstawie testu osypiska (Cattella) (Panek, Zwierzchowski, 2013). Analiza statystyczna została uzupełniona analizą jakościową wyników grupowania i zebranychwtórnych danych statystycznych na temat wybranych problemów energetyki w UniiEuropejskiej. Na podstawie zagregowanych danych dla poszczególnych grup państww Unii Europejskiej, często za pomocą średniej arytmetycznej, zastosowano metodęporównawczą – w rozdziale drugim i trzecim pracy (Beyme, 2005, s. 132–156; Hopkin, 2010, s. 285–306).W studium teoretycznym nad kulturami energetycznymi w pierwszym rozdzialepracy dokonano syntezy wiedzy zawartej w literaturze tematu (paradygmaty; paradygmaty technologiczno-ekonomiczne; paradygmaty energetyczne; kultury; kulturyenergetyczne; procesy i zmiany społeczne, polityczne i gospodarcze; procesy i zmiany w energetyce; partycypacja; partycypacja ekologiczna i energetyczna). Analizazebranych i opracowanych materiałów oraz literatury została uzupełniona własnymiwnioskami i ocenami. Zastosowano krytyczne podejście do prezentowanych nurtówi koncepcji paradygmatów technologiczno-ekonomicznych oraz transformacji energetycznej. Podejście krytyczne uzupełnione zostało trzema studiami przypadku paradygmatów węglowych w dłuższej perspektywie czasu (świat-Unia Europejska, WielkaBrytania i Polska). Pogłębione studia i dłuższa perspektywa zastosowana do trzechwybranych przypadków służy weryfikacji ustaleń poczynionych w literaturze dotyczącej paradygmatów technologiczno-ekonomicznych i transformacji energetycznych(Yin, 2003; Flyvbjerg, 2006, s. 219–245).W związku z położeniem nacisku na ujęcie pozytywistyczne zminimalizowanostosowanie metod instytucjonalno-prawnych, w tym również ujęć metodologicznoteoretycznych związanych z procesami integracji w Unii Europejskiej. Analizę instytucjonalną wykorzystano jedynie w przypadku oceny czynników instytucjonalnychw procesach innowacji i transformacji energetycznej. Ponadto analizę znaczenia instytucjonalizacji oraz prawa pierwotnego i wtórnego Unii Europejskiej zastosowanow drugim rozdziale pracy (Beyme, 2005, s. 87–98; Borkowski, 2007; Czaputowicz,2007, s. 327–370; Lowndes, 2010, s. 60–78).Projekt badań obejmuje zbudowanie narzędzia w celu weryfikacji zaprezentowanych wcześniej hipotez (Creswell, 2013, s. 73–94). Dane ilościowe zagregowanow ramach poszczególnych cech diagnostycznych, które reprezentują dwa rodzajekultur – materialną i społeczną. Przyjęto, że kulturę materialną charakteryzują następujące cechy diagnostyczne: (1) efektywność energetyczna, (2) udział poszczególnych źródeł w produkcji energii elektrycznej brutto, (3) trajektorie rozwoju nowych technologii energetycznych. Natomiast kultura społeczna jest reprezentowanaprzez dodatkowe cechy diagnostyczne związane z następującymi warunkami życia:(1) społeczno-ekonomicznymi, (2) zdrowotnymi i (3) politycznymi. Grupowaniepaństw dokonano na podstawie wskaźników, które przypisano poszczególnym cechom. Zastosowano grupowanie państw na trzy okresy, tj. na rok 2000, 2015 i ponownie na 2015 (z rozszerzoną liczbą cech diagnostycznych). Kilkukrotne użyciemetody aglomeracyjnej na różne lata (w tym jeden raz dla kultury materialno-spo-11
łecznej) służyć ma uchwyceniu ewentualnych transformacji w strukturach energetycznych w Unii Europejskiej1.Literaturę i materiały wykorzystane w pracy można podzielić na dwie główne grupy – prace teoretyczne i źródła danych ilościowych. Należy też wspomnieć o publikacjach dotyczących historii gospodarczej, w tym o publikacjach z zakresu historii energetyki. Dodatkowo, w przypadku oceny czynników instytucjonalnych wykorzystanowybrane akty prawa Unii Europejskiej.W przypadku studiów nad kulturą należy wspomnieć, o takich autorach jak A. Barnard, M. Golka, C. K. M. Kluckhohn, A. Kłoskowska, A. L. Kroeber i E. Nowicka. W związku z analizą cechy warunków politycznych, jako elementu składowegokultury energetycznej, wykorzystano publikacje z zakresu kultury politycznej, takichautorów jak: G. A. Almond, Z. Blok, G. B. Powell, S. Verba. Z kolei w przypadku studiów nad kulturą energetyczną wymienić należy P. Frączka, Z. Łuckiego i W. Misiaka,A. Pach-Gurgul, P. Tapio i zespół badawczy, także liczny zespół naukowców działający w ramach Centre for Sustainability na Uniwersytecie Otago w Nowej Zelandii.W tematyce teoretycznych aspektów procesów i zmian społecznych należy uwzględnić R. Aya, Z. Bloka, J. C. Daviesa, S. Huntingtona, A. Kaplana, H. Lasswella, J. Szackiego i P. Sztompkę. Natomiast w tematyce procesów i zmian w energetyce nie możnazapomnieć, o takich nazwiskach jak R. C. Allen, M. van Asselt, U. Brand, A. Cherp,R. Fouquet, F. W. Geels, A. Grübler, K. Hölscher, J. Jewell, R. Kemp, D. Loorbach,C. Marchetti, A. McDonald, J. Meadowcroft, N. Nakićenović, P. J. G. Pearson, J. Rotmans, J. Schot, V. Smil, B. K. Sovacool, A. Stirling i J. M. Wittmayer. W gronie osóbzajmujących się procesami i zmianami w energetyce należy wymienić autorów, którzy dokonali syntezy różnych perspektyw badawczych m.in. E. Brutschin, A. Cherp,F. W. Geels, J. Grin, M. Grubb, A. Grübler, J.-Ch. Hourcade, L. Kanger, J. Markard,K. Neuhoff, J. Schot, A. Smith, B. K. Sovacool, B. Truffer, V. Vinichenko, J.-P. Voß.Studia w zakresie procesów i zmian w energetyce korzystają z dorobku studiównad reżimami technologicznymi, technicznymi i gospodarczymi oraz studiów nadsystemami innowacji, dlatego w tym zakresie należy wymienić, takie nazwiska jakP. Ahrweiler, W. B. Arthur, C. T. Bekar, W. Bijker, K. I. Carlaw, J. Carrillo-Hermosilla,D. Collingridge, N. Crafts, P. A. David, G. Dosi, Ch. Freeman, T. P. Hughes, B. Jovanovic, L. Leydesdorff, G. Lipsey, J. Markard, T. K. McCraw, J. Mokyr, R. R. Nelson,C. Perez, T. Pinch, A. Rip, N. Rosenberg, P. Rousseau, J. A. Schumpeter, B. Truffer,G. C. Unruh, L. Winner i S. Winter.Duże znaczenie dla pracy mają również autorzy opracowań i tekstów historycznychw zakresie historii gospodarczej i historii technologii, w tym i szeroko rozumianegosektora energetycznego – R. C. Allen, S. Arapostathis, R. Church, M. W. Flinn, R. Fouquet, G. Gooday, A. Hall, J. Hatcher, J. A. Jaffe, J. Jaros, A. Jezierski, E. Kaczyńska,A. Kander, J. W. Kanefsky, M. Kitson, S. Koszutski, D. S. Landes, J. Łukasiewicz,Ch. Macleod, P. Malanima, J. Michie, R. Millward, P. J. G. Pearson, K. Piesowicz,W. Puś, V. Smil, H. Sussman, P. Warde, E. A. Wrigley.Osobiste inklinacje autora publikacji związane są z dorobkiem, takich autorów jakA. Kander, P. Malanima i P. Warde (studia historyczne nad energią), E. A. Wrigley(studia historyczne nad energią w brytyjskiej perspektywie), R. Fouquet i P. J. G. Pe112Dokładna metodologia badania zaprezentowana została w rozdziale trzecim.
arson (studia historyczne nad energią – szczególnie nad finalną konsumpcją energii),C. Marchetti i N. Nakićenović (m.in. studia ekonometryczne), R. C. Allen, M. Grubb,A. Grübler i B. K. Sovacool (studia nad transformacją energetyczną), G. Dosi,Ch. Freeman, F. W. Geels, J. Mokyr, R. R. Nelson i C. Perez (studia nad reżimamitechnologicznymi i innowacjami). Niewątpliwie ciekawym dorobkiem naukowym legitymizuje się V. Smil, którego praca badawcza skupia się na studiach historycznychnad energią i technologią energetyczną, studiom tym towarzyszą oryginalne syntezydanych w zakresie energetyki w długich perspektywach czasu. Z kolei najbardziej inspirujące studia nad polskim przemysłem w perspektywie historycznej zaprezentowalim.in. J. Jaros, A. Jezierski, J. Łukasiewicz i W. Puś.W przypadku źródeł danych ilościowych w zakresie wybranych problemów energetyki nie sposób zaprezentować wszystkie opracowania i zbiory, które zostały wykorzystane w publikacji. Warto jednak podkreślić wagę, takich instytucji jak BEIS, BS,EIU, Eurostat, GUS, IAEA, IEA i OECD. Z kolei cenne opracowania statystycznew wersji drukowanej to: European Historical Statistics 1750–1970 i International Historical Statistics: Europe 1750–1993 (Mitchell, 1975, 1998), a także World EnergyProduction 1800–1985 (Etemad, Luciani, 1991). Ponadto warto zwrócić uwagę naelektroniczne syntezy danych w zakresie struktur energetycznych tworzone przez TSP(dane zdigitalizowane m.in. przez L. Benichou).
ROZDZIAŁ 1POJĘCIE KULTUR ENERGETYCZNYCH1.1. WPROWADZENIEGłównym celem rozdziału jest prezentacja stanu badań nad problematyką kulturenergetycznych, prowadzonych w ramach różnych dziedzin i dyscyplin naukowych.W rozdziale uwzględniono analizę stanu badań nad podstawowymi kategoriami takimi jak paradygmat, kultura, zmiana, proces i partycypacja tak, aby wykazać logicznezwiązki między studiami podstawowymi i ich odpowiednikami w tematyce z zakresuenergetyki. Dlatego też analiza wymienionych podstawowych kategorii została poszerzona o kategorie paradygmatów technologiczno-ekonomicznych i energetycznych,kultur energetycznych, procesów i zmian w energetyce (tranzycji i transformacji energetycznej) oraz partycypacji ekologicznej i energetycznej. Uzasadnieniem wyodrębnienia obok kultury energetycznej innych kategorii, takich jak kultura energetycznajako proces i zmiana oraz kultura energetyczna jako partycypacja, są kierunki badańprowadzone w studiach podstawowych nad kulturą i kulturą polityczną. Zjawiskokultury w studiach antropologicznych lub zjawisko kultury politycznej w naukachpolitycznych często wyjaśniane i interpretowane są za pomocą ujęć procesualnych,w których eksponuje się formy procesów, chociażby procesy unilinearne, nielinearnei cykliczne. Podobne spostrzeżenie należy uczynić w zakresie partycypacji, którą próbuje się uwzględniać w studiach podstawowych nad kulturą, i w szczególny sposóbw studiach nad kulturą polityczną. Rozróżnienie wynika również z faktu, że częśćbadaczy wprost odwołuje się do kategorii kultury energetycznej, natomiast inni podejmują jedynie tematykę, którą zaliczyć można do zagadnień związanych z kulturąenergetyczną.Punktem wyjścia dla analizy jest pojęcie paradygmatu, które od T. S. Kuhna przejął neoschumpeterowski nurt badań nad innowacjami. Należy zwrócić uwagę na różnorodność pojęć, które wykorzystują ideę paradygmatów do studiów nad zmianamispołeczno-technologicznymi. Przykładem może być zaprezentowana przez Ch. Freemana i C. Perez typologia procesów innowacji i dyfuzji, która uwzględnia stopnioweinnowacje, radykalne innowacje, nowe technologiczne systemy i zmiany technicznoekonomicznego paradygmatu. Kontynuacją studiów nad paradygmatami technologicznymi i ekonomią ewolucyjną są nurty wielopoziomowe i wielofazowe, do którychnależy zaliczyć koncepcje prezentowane przez F. W. Geelsa, J. Schota oraz J. Rotmansa, R. Kempa i M. van Asselt.Analiza stanu badań nad paradygmatami technologiczno-ekonomicznymi i energetycznymi została uzupełniona trzema studiami przypadków, które objęły paradygmatwęglowy w perspektywie globalnej i regionalnej (świat-Unia Europejska), paradyg-15
mat węglowy na przykładzie Wielkiej Brytanii i na przykładzie Polski. W trzech przypadkach zaprezentowano perspektywę długoterminową tak, aby wykazać założeniablokad na ścieżce rozwoju technologii energetycznych lub użytkowania nośnikówenergii, które eksponował w swoich badaniach m.in. G. C. Unruh. Dłuższa perspektywa analizy pozwala również uchwycić mechanizmy przełamywania paradygmatówenergetycznych, w tym wypadku węglowych.W dalszej kolejności zaprezentowano badania nad kulturą energetyczną, w którychbadacze często wykorzystują to pojęcie lub próbują dokonać jego demarkacji i delimitacji jako przedmiotu badań. Warto zauważyć, że studia nad kulturą energetycznączęsto nie wychodzą poza ramy schematów analizy podstawowych studiów nad kulturą, dlatego też wyróżnia się w nich jej aspekty materialne, społeczne, normatywneitd. Najczęściej jednak badania nad kulturami energetycznymi podążają w dwóch kierunkach. Pierwszym z nich są ujęcia kultury jako szczególnego rodzaju przekształceńzasobów energetycznych lub zmian technologicznych w sferze użytkowania energii(np. produkcja energii, konsumpcja energii, substytucja źródeł energii i technologiienergetycznych). Drugi ujmuje kulturę energetyczną rozumianą jako szczególnego rodzaju świadomość, zachowania i postawy (np. świadomość ekologiczna, świadomośćenergetyczna, indywidualne praktyki użytkowania energii, praktyki użytkowania energii w gospodarstwach domowych, partycypacja obywateli w jej produkcji). Badaniaprowadzone na gruncie wymienionych kierunków prowadzone są zarówno za pomocąmetod jakościowych, jak i metod ilościowych.W rozdziale w szczególny sposób zwrócono uwagę na badania prowadzone metodami porządkowania i grupowania obiektów stosowanych w ramach statystycznejwielowymiarowej analizy porównawczej. Podkreślenie znaczenia tych metod wynikaz faktu, że część badaczy, którzy je stosują, posługują się pojęciem kultur energetycznych. Ponadto wybrane metody tego typu zostały zastosowane do analizy kultur energetycznych w Unii Europejskiej w ostatnim rozdziale tego opracowania.Konsekwencją ujmowania kultury energetycznej jako procesów i zmian jest sięgnięcie do analiz podejmujących problematykę dotyczącą tranzycji i transformacjienergetycznych. Należy zwrócić uwagę, że w literaturze dla określenia procesówi zmian w energetyce stosuje się różne terminy, na przykład tranzycji, transformacjii rewolucji. Czasami użycie określonego
6 korzec - dawna jednostka objętości (korzec warszawski 120,6 litrów, korzec nowo- polski 128 litrów) lm - lumen (jednostka miary strumienia świetlnego) lm-hr - lumen-hour (pochodna jednostka ilości światła równa energii strumienia światła o wartości 1 lm świecącego przez 1 godz.) m - metr mi - mile (1 mi 5280 feet; 1760 yards; 1609,344 m)
5 GHz (UNII-1) 23 dBm 21 dBm 21 dBm 5 GHz (UNII-2) 23 dBm 21 dBm 21 dBm 5 GHz (UNII-2e) 23 dBm 23 dBm 23 dBm 5 GHz (UNII-3) 23 dBm – – Note: Based on regional regulations, the maximum transmission power allowed on the UNII bands is restricted in the firmware, as indicated above. Receiver Sensitivity for 802.11a (measure
Example Exercise 9.1 Atomic Mass and Avogadro's Number. The atomic mass of each element is listed below the symbol of the element in the periodic table: Cu 63.55 amu, Hg 200.59 amu, S 32.07 amu, and He 4.00 amu. The mass of Avogadro's number of atoms is the atomic mass expressed in grams. Therefore, 6.02 . . 10. 23. atoms of
3 Dokładnie trzy lata temu, 1 października 2017 roku, wystartował internetowy Ko-szaliński Grafik Kultury (KGK). . sagi Stulecie Winnych, na podstawie której powstał popularny serial emi- . I tom sagi Uczniowie Hippokratesa. Doktor Bogumił, – opowiada o dylematach, przed jakimi .
The molar mass is the mass of a mole of objects. It has units of g/mol. 1 amu 1.66054 10-24 g EXERCISES 1. A single carbon-12 atom has a mass of 12 amu by defi nition of the atomic mass unit. Convert 12 amu to grams, and then calculate the mass in grams of a mole of carbon-12 atoms. -24 -23-23 23
AMU ‐ 2016 A Detailed Analysis by Resonance On 10th April 2016, AMU Medical Exam – 2016 was conducted by Aligarh Muslim University for admission of candidates in various medical under graduate courses such as BDS, MBBS, and Nursing in the University. This exam is conducted in 2 rounds and this was the first round also known as First Tier.
Atomic mass unit and the mole amu definition: 12C 12 amu. The atomic mass unit is defined this way. 1 amu 1.6605 x 10-24 g How many 12C atoms we
17. Magnesium has three naturally occurring isotopes. 78.70% of magnesium atoms exist as magnesium-24 (23.9850 amu), 10.03% exist as magnesium-25 (24.9858 amu) and 11.17% exist as magnesium-26 (25.9826 amu). Calculate the average atomic mass of magnesium 18. Which subatomic particle plays t
Alison Sutherland 579 Alison Sutherland 1030 Alison Will 1084 Alison Haskins 1376 Alison Butt 1695 Alison Haskins 1750 Alison Haskins 1909 Alison Marr 2216 Alison Leiper 2422 Alistair McLeod 1425 Allan Diack 1011 Allan Holliday 1602 Allan Maclachlan 2010 Allan Maclachlan 2064 Allan PRYOR 2161 Alys Crompton 1770 Amanda Warren 120 Amanda Jones 387 Amanda Slack 729 Amanda Slack 1552 Amanda .
