Republika E Kosovës Republika Kosova - Republic Of Kosovo .

1.0PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVELegjislacioni i paqartë, i cili rregullon të drejtat mbi pronën e paluajtshme, shkalla e gjerë e informalitetit nësektorin e pronave dhe zbatimi jo-konsistent i të drejtave pronësore, e ka dobësuar sigurinë e të drejtavepronësore në Kosovë. Pasiguria e të drejtave pronësore ndikon në të drejtat e njeriut, dobëson gjendjen ekomuniteteve të margjinalizuara dhe pengon rritjen ekonomike. Ministria e Drejtësisë (MD) udhëheqprocesin e hartimit të Strategjisë Kombëtare për të Drejtat Pronësore në Kosovë (SKDP) përmes së cilësdo të adresohen këto mangësi, do të fuqizohet dhe do të ngritet siguria juridike e të drejtave pronësore përtë gjithë qytetarët e Kosovës.Qëllim i SKDP-së është të ofrojë vizionin strategjik për sigurimin e të drejtave. Strategjia i përcaktonprioritetet dhe fazat e intervenimeve me qëllim të përkufizimit të qartë me ligj, të të drejtave pronësore, dheofron mekanizma efikas, të qasshëm dhe të përballueshëm përmes të cilëve kosovarët do të mund të fitojnënjohjen juridike të të drejtave të tyre, dhe pastaj formalizimin e të drejtave të tyre përmes regjistrimit nëkadastrin e Kosovës. Të drejtat pronësore të legalizuara dhe regjistruara në kadastrin e Kosovës mundenpastaj të zbatohen në mënyrë shumë më efikase dhe konsistente nga gjykatat dhe agjencitë shtetërore dukeofruar kështu siguri më të madhe. Në ofrimin e të drejtave të sigurta për të gjithë kosovarët, SKDP i kaparasysh sfidat me të cilat ballafaqohen gratë, personat e zhvendosur dhe pjesëtarët e komuniteteve joshumicë në realizimin e plotë në praktikë të të drejtave të tyre pronësore dhe propozon masa specifike tëcilat duhet të ndërmerren me qëllim të adresimit të këtyre sfidave. Përfundimisht, SKDP do të drejtonhartimin e politikave dhe legjislacionit përmes të cilit do të promovohet një shfrytëzim më produktiv i tokëssë punueshme, e që do të ndihmojë në nxitjen e rritjes ekonomike në Kosovë. Ndërtimet pa leje, të cilat ekanë copëzuar tokën e vlefshme bujqësore, duhet të vihen nën kontroll dhe të ndërpriten, gjersanjëkohësisht, nevojitet edhe një proces më efikas i privatizimit dhe iniciativa që sigurojnë se sipërfaqetekzistuese të tokës së punueshme do të shfrytëzohen në tërësi për rritje të prodhimit bujqësor. Zbatimi iiniciativave reformuese për sigurimin e të drejtave pronësore, siç parashihen në të gjitha objektivat e SKDPsë, do të prodhojë rezultate kumulative të cilat do ta forcojnë sundimin e ligjit, mbështetjen e integrimit tëKosovës në Bashkimin Evropian dhe promovimin e rritjes ekonomike.Në qershor të vitit 2015, MD-ja e mbështetur nga Programi i USAID-it për të Drejtat Pronësore, ka iniciuarhartimin e SKDP-së përmes organizimit të një punëtorie dyditore, në të cilën kanë marrë pjesë mbi 100përfaqësues të ministrive të linjës dhe agjencive shtetërore, shoqërisë civile, donatorë dhe partnerëndërkombëtar të angazhuar në sektorin e të drejtave pronësore. Punëtoria kishte përfunduar me njëkonsensus të përbashkët për pesë “shtyllat tematike” brenda të cilave përafrohen çështjet më relevante dhemë sfiduese për të drejtat pronësore në Kosovë. Gjithashtu, janë hartuar pesë koncept dokumente përsecilën shtyllë veç e veç, ku janë paraqitur studimet dhe analizat e thelluara për sfidat e të drejtave pronësore.Pas një procesi bashkëpjesëmarrës dhe gjithëpërfshirës, gjatë të cilit palët e interesuara nga sektori qeveritarkanë kontribuar në hartimin e tekstit të strategjisë, e pastaj verifikimin e përmbajtjes së tij, pesë shtyllattematike u shndërruan në pesë objektivat aspiruese të cilat SKDP-ja mëton t’i përmbushë.Objektivi 1: Sigurimi i të drejtave pronësore duke fuqizuar infrastrukturën ligjore.Infrastruktura ligjore e të drejtave pronësore në Kosovë vazhdon të përmbajë konceptet e pronësshoqërore, të trashëguara nga infrastruktura ligjore e të drejtave pronësore të Republikës SocialisteFederative të Jugosllavisë (RSFJ-së). Këto koncepte nuk janë më të zbatueshme në Kosovë dhe nuk embështesin krijimin e një tregu të zhvilluar të tokave i cili do ta mbështeste rritjen ekonomike. Një pjesë emadhe e objekteve banesore në Kosovë janë ndërtuar në tokën në pronësi shoqërore e cila ishte e destinuarsi “tokë ndërtimore”. Sipas regjimit të mëparshëm juridik, të drejtat private mund të barteshin vetëm nëobjektin e ndërtuar, ndërsa toka mbetet në pronësi shoqërore. Përderisa nuk ndryshohen ligjet e Kosovëspër të lejuar fitimin e të drejtës në pronë private mbi tokën, objektin e ndërtuar mbi të dhe tokën nën të,këto të drejta nuk do të mund të bashkohen në një njësi të vetme pronësore e cila pastaj do të mund tëregjistrohej në kadastër dhe t’i nënshtrohej qarkullimit juridik të tregut të tokave. Të drejtat e veçanta-tëndryshme mbi objektin e ndërtuar dhe mbi tokën e kufizojnë qarkullimin juridik të tokës dhe e ulin vlerëne saj. Gjithashtu, iniciativat reformuese për legalizimin e ndërtimeve pa leje do të jenë të kufizuara deriatëherë kur do të sqarohen të drejtat në tokën mbi të cilën është ndërtuar objekti.STRATEGJIA KOMBËTARE PËR TË DREJTAT PRONËSORE NË KOSOVË5

Përveç kësaj, toka bujqësore në posedim të ndërmarrjeve shoqërore sipas regjimit të mëparshëm juridik, iështë nënshtruar procesit të transformimit duke u dhënë me qira për një periudhë 99 vjeçare dhe jo duke ebartur të drejtën e pronësisë mbi tokën (në disponim të plotë, shfrytëzim dhe shitje). Këto qiradhënie nukshihen si të sigurta nga aspekti i pronësisë mbi tokën, duke reduktuar kështu investimet në prodhimtarinëbujqësore.MD-ja aktualisht është në proces të hartimit të kodit civil gjithëpërfshirës në të cilin do të inkorporohenligjet e veçanta me të cilat rregullohen të gjitha të drejtat pasurore juridike private. 1Të drejtat tjera pronësorembi pasurinë shtetërore, publike apo komunale si dhe të drejtat e shtetasve të huaj që të kenë pronë nëKosovë, nuk janë definuar qartë në ligje. Legjislacioni i cili definon të drejtat pronësore duhet të jetë iqasshëm, i saktë dhe i parashikueshëm në zbatim, në mënyrë që t’i përmbush standardet themelore tësigurisë juridike dhe të mos lejojë zbatim arbitrar të tij. 2Rekomandimet kryesore nga ky objektiv janë:a.Të hartohet legjislacioni sipas të cilit të drejtat pronësore mbi tokën ndërtimore në pronësi shoqëroredhe dhënia me qira për 99 vjet, të shndërrohet në të drejtë të pronësisë (në dispozicion të plotë,shfrytëzim dhe shitje). Ky legjislacion duhet të përcaktoj qartë se toka dhe objekti i ndërtuar mbi të janënjë send i vetëm dhe paraqesin njësi të vetme pronësore.b. Të hartohet legjislacioni i cili në mënyrë të qartë do të definojë dhe rregullojë të drejtat mbi pronat joprivate, duke përfshirë këtu pronat shtetërore, publike dhe komunale, si dhe të drejtat e shtetasve tëhuaj për të fituar dhe mbajtur në pronësi pasurinë në Kosovë.c. Të bëhet një rishikim sistemor dhe gjithëpërfshirës i të gjitha ligjeve me të cilat definohen dherregullohen të drejtat pronësore, gjithnjë me qëllim të identifikimit të dispozitave të vjetruara dhe jokonsistente dhe ndryshimit adekuat të tyre, drejt sqarimit dhe harmonizimit të të drejtave të paraparame ligj.Objektivi 2: Sigurimi i të drejtave pronësore duke adresuar informalitetin në sektorin e pronës sëpaluajtshme.Informaliteti ndodh atëherë kur të drejtat formale mbi pronat (të drejtat e regjistruara në kadastër) nuk janëbartur nga bartësi formal i të drejtave përmes procedurës së paraparë ligjore. Të drejtat e bartura në mënyrëjo formale ushtrohen de facto nga bartësi jo formal dhe kjo e drejtë respektohet gjerësisht nga komuniteti,por si e tillë, ajo nuk mund të regjistrohet në kadastër. Rrjedhimisht, në kadastër këto të drejta mbesin tëregjistruara nën emrin e bartësit formal të të drejtave, dhe jo nën emrin e personit i cili aktualisht është dukei ushtruar ato.Nga konsultimet me palët e interesuara, që janë zhvilluar gjatë hartimit të kësaj strategjie, është identifikuarky lloj skenari i cili nxitë informalitetin aktual në Kosovë:Të dhënat kadastrale që nuk janë korrigjuar pas vdekjes së bartësit të të drejtave pronësore për shkak se familjet nuk e kanëiniciuar procedurën e trashëgimisë.Regjistrimet sistematike nga Agjencia Kadastrale e Kosovës (AKK) dhe të dhënat kadastrale të rindërtuaratregojnë se përafërsisht 30% e të gjithë parashtruesve të kërkesave për legalizim dhe regjistrim të të drejtave1Të drejtat mbi pronën private janë të përkufizuara në Ligjin për pronën dhe të drejtat tjera sendore, si dhe adresohen në ligje tjera relevantesikurse është Ligji për marrëdhëniet detyrimore, Ligji për trashëgiminë, Ligji për procedurën jo kontestimore, Ligji për procedurënkontestimore dhe Ligji për themelimin e regjistrit për të drejtat pronësorë në pasurinë e paluajtshme. Ligji për pronën dhe të drejtat tjerasendore e përkufizon pronësinë si të drejtën e tërësishme mbi një send, duke e autorizuar pronarin që të disponojë me të lirisht, ta posedojëthe përdorë dhe tjerët t’i përjashtojë nga çdo lloj ndikimi (neni 18).2Praktika gjyqësore e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut; Novikv. Ukraine, No. 48068/06.6STRATEGJIA KOMBËTARE PËR TË DRE

Strategjia i përcakton prioritetet dhe fazat e inter venimeve me qëllim të përkufizimit të qartë me ligj, të të drejtave pronëso re, dhe ofron mekanizma efikas, të qasshëm dhe të përballueshëm përmes të cilëve kosovarët do të mund të fitojnë