1O - ZNNHS Official Site

LRepublic of the PhilippinesDepartment of EducationRegional Office IX, Zamboanga Peninsula1OZest for ProgressZ Peal ofartnershipAraling PanlipunanPangatlong Markahan – Modyul 2:Gender Roles sa PilipinasName of Learner:Grade & Section:0Name of School:

BUMUO SA PAGSUSULAT NG MODYULManunulat:Mormiya D. OrtegaEditor ng Wika:Rodel de DiosTagasuri:Victor M. Cabellon Jr.Tagaguhit/Tagakuha ng Larawan:Edwin dela TorreTagalapat:Roldan A. LepartoTagapamahala:Majarani M. Jacinto, EdD, CESO VIOIC, Schools Division SuperintendentVisminda Q. Valde. EdDOIC, Assistant Schools Division SuperintendentRaymond M. Salvador, EdD, CESEOIC, Assistant Schools Division SuperintendentJuliet A. Magallanes, EdDCID ChiefFlorencio R. Caballero, DTEEPS –LRMDSAlma L. Carbonilla, EdDEPS – Araling Panlipunan2

AlaminSa araling ito ay matutunghayan natin ang mga konseptong may kinalamansa gender roles sa Pilipinas. Sa bahaging ito ng aralin ay matutunghayan kung anoang katayuan at gampanin ng babae at lalaki iba’t ibang panahon sa kasaysayanng ating bansa.Pinakamahalagang Kasanayang Pampagkatuto Natatalakay ang mga uri ng kasarian (gender) at sex at gender roles sa iba’tibang bahagi ng daigdig.Pagkatapos mapag-aralan ang modyul na ito, ang mag-aaral ay inaasahang: Natatalakay ang gender roles sa Pilipinas sa iba’t-ibang panahon.Natataya ang gender roles sa Pilipinas sa iba’t ibang panahon.BalikanGawain 1: Balikan NatinIsulat sa graphic organizer ang bawat katangian ng KASARIAN AT SEX naiyong natutunan sa nakalipas na talakayan.KATANGIAN NG 5.5.3.3

Kasarian sa Iba’t-ibang Lipunan(Gender Roles sa Pilipinas)Aralin2Sa bahaging ito ng aralin ay matutunghayan kung ano ang katayuan atgampanin ng babae at lalaki iba’t ibang panahon sa kasaysayan ng ating bansa.TuklasinGawain 2. Ilista Mo!Gamit ang Venn Diagrami Itala mo ang mga gampanin ng mga kalalakihanat kababaihan sa kasaysayan ng ating bansa. Sa gitna nito ay ang mga gampaninna pwede at kayang gawin ng parehong babae at lalaki.LALAKILALAKIATBABAEBABAEPamprosesong tanong:1. Madali mo bang naisagawa ang gawain? Bakit?4

SuriinGender Roles sa Iba’t Ibang Lipunan sa Mundo: Gender Roles sa PilipinasAng mga datos pang-kasaysayan ay nagpapakita na ang kababaihan saPilipinas noon maging ito man ay kabilang sa pinakamataas na uri o sa uringtimawa, ay pagmamay-ari ng mga lalaki. Patunay nito ang pagkakaroon ng mgabinukot at pagbibigay ng tinatawag na bigay-kaya. Ang binukot ay mga babae naitinatago sa mata ng publiko. Itinuturing silang prinsesa. Hindi sila pinapayagangumapak sa lupa at hindi pinapayagang makita ng kalalakihan hanggang samagdalaga. Ito ay isang kultural na kasanayan sa Panay.Bago dumating ang mga Espanyol, ayon sa Boxer Codex, ang mga lalaki aypinapayagang magkaroon ng maraming asawa subalit maaaring patayin ng lalakiang kaniyang asawang babae sa sandaling makita niya itong kasama ng ibanglalaki. Ipinakikita sa kalagayang ito na mas malaki ang karapatan na tinatamasang kalalakihan noon kaysa sa kababaihan.Ito ay isang dokumento na tinatayang ginawa noong 1595 napinaniniwalaang pagmamay ari ni Luis Perez Dasmariñas, anggobernador heneral ng Pilipinas noong 1593-1596 na nagsasabi na sapanahon bago dumating ang kastila sa Pilipinas pinapayagan ang mgalalaki na makapag asawa ng marami at patayin ang asawang babaekung makitang may kasamang ibang lalaki.Paano naman winawakasan ang pagkakatali sa kasal noon? Bagamat kapwapinapayagan noon ang babae at lalaki na hiwalayan ang kanilang asawa, mayroonpa ring makikitang pagkiling sa mga lalaki. Kung gustong hiwalayan ng lalaki angkaniyang asawa, maaari niya itong gawin sa pamamagitan ng pagbawi sa ariariang ibinigay niya sa pahahon ng kanilang pagsasama. Subalit kung ang babaeang magnanais na hiwalayan ang kanyang asawa, wala siyang makukuhanganumang pag-aari.Base mga kaso na naobserbahan mo Dr. Lordes Lapuz, binanggit niya bilangkonklusyon sa kanyang aklat na A Study of Psychopathology and FilipinoMarriages in Crises na:Filipinas are brought up to fear men and some never escape the feelings ofinferiority that upbringing creates.Idinagdag pa ni Emelda Driscoll (2011) na sa loob ng pamilya, ang mgaPilipina ay lumalaking tinitingnan bilang siyang pinagmumulan ng kapangyarihansa pamilya.Inilarawan naman ni Emelina Ragaza Garcia, sumulat ng akdang Position ofWomen in the Philippines, ang posisyon ng kababaihan sa Pilipinas noongpanahon ng mga Espanyol:Reared and trained primarily for motherhood or for the religious life, hereducation principally undertaken under the supervision of priests and nuns. Being5

economically dependent on her men folk, she had to be subservient to them. Held outas an example was the diffident, chaste, and half-educated woman, whose allconsuming preoccupation was to save her soul from perdition and her body from theclutches of the devil incarnate in man. (Garcia, 1965)Makikita mula sa pag-aaral ni Garcia na limitado pa rin ang karapatangtaglay ng kababaihan sa panahon ng mga Espanyol. Ito ay dahil sa sistemang legalna dinala ng mga Espanyol sa bansa ay nakabatay sa kanilang batas natinitingnan ang kababaihan na mas mababa kaysa sa kalalakihan.Ngunit sa Panahon ng mga Pag-aalsa, may mga Pilipina ring nagpakita ngkanilang kabayanihan gaya ni Gabriela Silang. Nang mamatay ang kanyangasawang si Diego Silang, nag-alsa siya upang labanan ang pang-aabuso ng mgaEspanyol. Gayundin, sa panahon ng Rebolusyon ng 1896, may mga Katipuneratulad nina Marina Dizon na tumulong sa adhikain ng mga katipunero na labananang pang-aabuso ng mga Espanyol.Ang pagdating ng mga Amerikano ay nagdala ng ideya ng kalayaan,karapatan, at pagkakapantay-pantay sa Pilipinas. Sa pagsisimula ngpampublikong paaralan na bukas para sa kababaihan at kalalakihan, mahirap omayaman, maraming kababaihan ang nakapag-aral. Nabuksan ang isipan ngkababaihan na hindi lamang dapat bahay at simbahan ang mundong kanilangginagalawan. Ang isyu ng pagboto ng kababaihan sa Pilipinas ay naayos sapamamagitan ng isang espesyal na plebesito na ginanap noong Abril 30, 1937.90% ng mga bumoto ay pabor sa pagbibigay-karapatan sa pagboto ng kababaihan.Ito ang simula ng pakikilahok ng kababaihan sa mga isyu na may kinalaman sapolitika.Dumating ang mga Hapones sa bansa sa pagsiklab ng Ikalawang DigmaangPandaigdig. Ang kababaihan sa panahong ito ay kabahagi ng kalalakihan sapaglaban sa mga Hapones.Ang kababaihan na nagpapatuloy ng kanilang karera na dahilan ngkanilang pag-iwan sa tahanan ay hindi ligtas sa ganitong gawain.Ang mga babae, may trabaho man o wala, ay inaasahang gumawa ng mgagawaing-bahay. Sa kasalukuyan, marami nang pagkilos at batas ang isinusulongupang mapagkalooban ng pantay na karapatan sa trabaho at lipunan ang mgababae, lalaki at LGBT. Sa iyong palagay, naipatutupad kaya ito?6

PagyamaninNabatid mo sa katatapos na paksa ang papel ng mga babae at lalaki sa iba’tibang panahon ng kasaysayan ng Pilipinas. Sa puntong ito, malalaman mo namankung paano nagsimula ang kasaysayan ng LGBT (Lesbian, Gay, Bisexual, atTransgender) sa Pilipinas. Basahin ang teksto na mula sa akda ni Dr. Michael L.Tan (2014), isang antropologo, na pinamagatang “LGBT in Asia: The PhilippinesCountry Report”.Kasaysayan ng LGBT sa PilipinasSa pagtalakay ng kasaysayan ng LGBT sa Pilipinas, mababanggit ang mgababaylan noong ika-16 hanggang ika-17 siglo. Ang babaylan ay isang liderispiritwal na may tungkuling panrelihiyon at maihahalintulad sa mga sinaunangpriestess at shaman. Ang salitang babaylan ay sinasabing tumutukoy sa babae,mayroon ding lalaking babaylan – halimbawa ay ang mga asog sa Visayas noongika-17 siglo - na hindi lamang nagbibihis-babae kundi nagbabalat-kayo ring babaeupang ang kanilang mga panalangin umano ay pakinggan ng mga espiritu. Angmga lalaking ito, gayunman, ay hindi lamang nagsusuot ng kaugaliang kasuotanng mga babae, ginagaya rin nila ang mismong kilos ng mga babae, sila rin aypinagkakalooban ng panlipunang pagkilalang simboliko bilang “tila-babae.” Ilandin sa mga babaylang ito ay kasal sa lalaki, kung saan sila ay may relasyongseksuwal.Habang sila ay tinatanggap at iginagalang sa lipunang pre-kolonyal, para samga Espanyol, ang mga babaylan ay hindi lamang nakalilito, sila rin aykinatatakutan dahil sa kanilang makapangyarihang posisyon. Sa panahon ng mgaEspanyol, ilan sa mga babaylang ito ay nagiba ng gampanin dahil sapagpapalaganap ng Kristiyanismo. Mula noon, ang lipunang Pilipino ay higit salahat tahimik sa mga Pilipinong hindi tumatalima sa kombensiyunal naoryentasyong seksuwal at pagkakakilanlang pangkasarian. Dekada 60 angpinaniniwalaang dekada kung kailan umusbong ang Philippine gay culture sabansa. Sa mga panahong ito, maraming akda ang nailathala na tumatalakay sahomoseksuwalidad. Mababanggit ang mga akda nina Victor Gamboa at HenryFeenstra, Lee Sechrest at Luis Flores.Sa Pilipinas, ang umiiral na mga konsepto tungkol sa LGBT ay mula samagkasamang impluwensiya ng international media at ng lokal na interpretasyonng mga taong LGBT na nakaranas mangibang-bansa. Sa mga huling bahagi ngdekada 80 at unang bahagi ng dekada 90, maraming pagsulong ang inilunsad nanaging daan sa pag-usbong ng kamalayan ng Pilipinong LGBT. Maibibigay nahalimbawa nito ang paglabas ng Ladlad, isang antolohiya ng panulat ng mgaPilipinong miyembro ng gay community na inedit nina Danton Remoto at J. NeilGarcia noong 1993. Maidaragdag din ang sinulat ni Margarita Go-Singco Holmesna A Different Love: Being Gay in the Philippines noong 1994. Isang malakingyugto para sa lesbian activism sa Pilipinas ang naganap nang sumali ang di7

kilalang samahan na Lesbian Collective sa martsa ng International Women’s Daynoong Marso 1992. Ito ang kauna-unahang demonstrasyon na nilahukan ng isangorganisadong sektor ng LGBT sa Pilipinas.Ang dekada 90 ang pinaniniwalaang simula ng LGBT movement saPilipinas. Itinatag ang ProGay Philippines noong 1993, ang MetropolitanCommunity Church noong 1992, at ang UP Babaylan (pinakamatandangorganisasyon ng mga mag-aaral na LGBT sa UP) noong 1992. Ilang kilalang lesbianorganization ang sumulpot noong dekada 90, gaya ng CLIC (Cannot Live in aCloset) at Lesbian Advocates Philippines (LeAP). Unang partidong politikal nakumonsulta sa LGBT community ang partidong Akbayan Citizen’s Action Party.Ang konsultasyong ito ang nagbigay-daan sa pagkakabuo ng unang LGBT lobbygroup – ang Lesbian and Gay Legislative Advocacy Network o LAGABLAB - noong1999. Noong Setyembre 21, 2003, itinatag ni Danton Remoto, propesor sa Ateneode Manila University, ang political na partido na Ang Ladlad. Sa simula, hindipinayagan ng COMELEC ang Ang Ladlad na tumakbo sa halalan 2010 dahil sabasehang imoralidad. Subalit noong Abril 2010, ang partidong ito ay ganap nangpinaygan ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas na sila ay lumahok sa halalan.Noong 2004 naman, ginanap sa Maynila ang ika-10 anibersaryo ng LGBT pride saPilipinas bilang bahagi ng Gay Pride March. Ang pagdiriwang na ito ay dinaluhanng mga indibidwal na kinikilala ang sarili bilang bahagi ng pamayanan ng LGBT.Gawain 3. History Change FrameMatapos mong basahin ang kasaysayan ng LGBT sa Pilipinas, sagutan moang History Change Frame. Upang mas maunawaan ang kuwentong binasa, punanng sagot ang mga kahon.MGA SAMAHANG NABUOPAKSAISYUMGA RESULTAMGA PANGYAYARIMAHAHALAGANG IDEYA8

Pamprosesong mga Tanong:1. Ayon sa teksto, sino ang matatawag na unang LGBT? Sa aling panahonsa kasaysayan ito nagsimula?2. Kailan nagsimulang lumawak ang kamalayan ng mga Pilipino sa LGBT?Ano-anong pangyayari ang nagbigay-daan dito?3. Ano-ano ang mahalagang ideya ang naitala mo? Bakit mo nasabingmahalaga ang mga ito?IsaisipGawain 4. Gender TimelineNatunghayan mo sa iyong nabasang teksto ang papel ng mga babae atlalaki sa iba’t-ibang yugto sa kasaysayan ng Pilipinas. Itala mo sa gilid ng mgagender symbol ang gampanin ng babae at lalaki sa kasaysayan ng ating bansa.PANAHONGPREKOLONYALPANAHON NGESPANYAPANAHON NGAMERIKANOPANAHON NGHAPONESKASALUKUYANG PANAHON9