Strategi Bacaan Berstruktur Bagi Meningkatkan Kosa Kata .
43Strategi Bacaan Berstruktur BagiMeningkatkan Kosa Kata Dalam PenulisanElyani Mohamedelyani mohamed@schools.gov.sgNoorlin Haronnoorlin haron@schools.gov.sgSekolah Rendah Bedok GreenAbstrakPenguasaan kosa kata yang baik dapat membantu murid meningkatkan kelakonanmereka dalam penulisan karangan. Kajian ini meninjau keberkesanan kaedahPemetaan Semantik (Semantic Mapping) dalam pengajaran dan pembelajarankosa kata. Kajian ini melibatkan murid Darjah 4. Kaedah ini membantu muridmembina hubungan antara perkataan dan meningkatkan pembelajaran kosakata. Dengan menulis kata seerti, kata berlawan, ayat yang menunjukkanmakna perkataan dan ayat yang menunjukkan perkara yang berlawan, muridakan memahami perkataan tersebut dengan lebih mendalam lagi. Portal SLSdigunakan sebagai wadah untuk menggalakkan pembelajaran kendiri murid.Dapatan kajian menunjukkan bahawa terdapat peningkatan dari segi keupayaanmurid menggunakan kosa kata yang sesuai dalam konteks penulisan yangdiberikan.Kata Kunci: program bacaan, pemetaan semantik, kosa kata.585Seminar Bahasa Melayu 2021
PENGENALANPenguasaan kosa kata merupakan antara masalah yang dihadapi muriddalam pembelajaran bahasa Melayu. Ini mungkin disebabkan beberapaperkara seperti kurang pendedahan kepada Bahasa Melayu di rumah, kurangmembaca dan sebagainya.Sebagai langkah intervensi, jabatan Bahasa Melayu Sekolah RendahBedok Green telah melaksanakan Program Bacaan Berstruktur. Kajianini memperkenalkan Program Bacaan Berstruktur yang menggunakankaedah Pemetaan Semantik (Semantic Mapping) bagi membantu muridmempertingkatkan penguasaan kosa kata mereka.Penerapan elemen Amalan Pengajaran Singapura (STP) yang mendasarikajian ini ialah Aspek Pengajaran (AP) Memperkasakan Pelajar dalam ProsesPengajaran Budaya Positif di dalam Bilik Darjah. Bagi Penilaian dan MaklumBalas pula, AP Menyokong Pembelajaran Secara Kendiri digunakan. PortalSLS digunakan sebagai wadah bagi memantau perkembangan pembelajarankosa kata murid.Oleh yang demikian, pengkaji ingin menambah nilai pengajaran danpembelajaran (PdP) dengan membuat kajian yang menggunakan ProgramBacaan Berstruktur dalam meningkatkan kosa kata dalam penulisan. Programini menggunakan kaedah Pemetaan Semantik yang dicungkil dari kaedahSemantic Mapping oleh Baumann dan rakan-rakan (Baumann et al., 2002).PERNYATAAN MASALAHDalam format peperiksaan Bahasa Melayu, komponen penulisan karanganmerupakan kertas dalam Bahagian Kertas 1. Dalam peperiksaan akhir tahun2020, pengkaji mendapati bahawa murid Darjah 4 mendapat markah yangkurang cemerlang bagi bahagian penulisan karangan. Lebih daripada 68%mendapat aras pencapaian atau Achievement Level (AL5) ke bawah. Kurangdaripada 20% mendapat markah aras AL1 dan AL2.586Memperkukuh Pengajaran dan Pembelajaran, Meningkatkan Kemahiran Berbahasa
Pengkaji mendapati bahawa secara keseluruhan, murid lemah dalambahagian bahasa. Antara sebabnya ialah penguasaan kosa kata yang lemah.Penggunaan kosa kata yang baik merupakan antara elemen yang terpentingdalam komponen bahasa bagi pemarkahan kertas penulisan karangan.Penggunaan kosa kata yang baik dapat membantu meningkatkan markahkomponen bahasa dalam penulisan karangan terutamanya bahagian karanganbergambar.Oleh itu, kajian ini memperkenalkan kaedah Pemetaan Semantik dalamProgram Bacaan Berstruktur bagi membantu murid mempertingkatkanpenguasaan kosa kata mereka. Keupayaan untuk menganalisis bahagian katajuga membantu apabila murid mempelajari perbendaharaan kata yang tidakdiketahui. Sekiranya murid mengetahui maksud kata dasar dan imbuhan,mereka lebih cenderung memahami perkataan yang mengandungi bahagiankata ini. (Baumann et al., (2002); Baumann, Edwards, Boland, Olejnik, andKame’enui, (2003); Graves, (2004)),TUJUAN KAJIANTujuan kajian ini adalah untuk:1. meninjau keberkesanan Program Bacaan Berstruktur bagimeningkatkan kosa kata murid; dan2. melihat peningkatan kosa kata murid dalam penulisan karangan.KAJIAN LEPASSemua pendidik bahasa dan ahli linguistik pasti setuju bahawa penguasaankosa kata merupakan antara faktor penting dalam proses pembelajaran muriduntuk menjadi lebih fasih dalam bahasa tersebut, dari segi tulisan mahupunlisan. Menurut Linse (2006), penguasaan kosa kata yang luas membantupembelajaran bahasa yang berkesan.Menurut Wilkins (1987) pula, kosa kata merupakan asas dan tunjangsesuatu bahasa. Tanpa kosa kata tiada bahasa. Tanpa penguasaan kosa587Seminar Bahasa Melayu 2021
kata yang luas dalam pelbagai konteks, murid tidak mampu berkomunikasi,menyampaikan idea atau meluahkan perasaan dengan berkesan.Menurut Vanessa Steele (2008), penggunaan perkara-perkara yangvisual seperti peta minda dan penyusun grafik merupakan salah satu aktivitipembelajaran penulisan yang berkesan. Ini merupakan strategi berstrukturyang menunjukkan perkaitan idea. Dengan adanya informasi yang tersusundan berkaitan, murid dibantu untuk menyusun idea ketika menulis.Antara kajian yang menyentuh pengajaran kosa kata melalui kaedahpermainan pula ialah kajian Keberkesanan App Bitara Kata dalam PembelajaranKosa Kata oleh Dewi Kartika Sudirman dan Sharifah Hafsah Mohamed Hanifa(2018), Penggunaan Kad Permainan Bagi Meningkatkan Penguasaan KosaKata oleh Ridzuan Abrahim dan Natasa Liyana Lockman (2019) dan PenerapanStrategi Didik Hibur Dalam Meningkatkan Kosa Kata Bagi Kemahiran Lisanoleh Milahwati Hussain (2019) juga merupakan antara usaha para pendidiksetempat untuk membantu murid mempertingkatkan penguasaan kosa katamurid.Pada tahun 2020, Jabatan Bahasa Melayu Sekolah Perempuan Haigtelah menjalankan kajian bertajuk Pengayaan Kosa Kata Dalam KaranganBerdasarkan Gambar Bersiri Melalui Portal SLS. Menurut Norah dan Norasiken(2020), strategi yang digunakan bagi kajian mereka dapat meningkatkankebolehan dan kemahiran murid menulis karangan bergambar dengan lebihbaik dan menarik. Ia telah dapat memperkayakan kosa kata murid bagimembantu mereka menghasilkan karangan bergambar yang lebih bermutu.Oleh itu, pengkaji ingin mengaplikasi Program Bacaan Berstrukturyang menggunakan Pemetaan Semantik sebagai perkara yang visual untukmembantu pembelajaran penulisan yang berkesan. Bagi pengajaran kosa katapula, penggunaan alat bantu pengajaran yang kreatif amat membantu dalamPdP kosa kata, memandangkan profil murid terdiri daripada pelajar audiovisual.588Memperkukuh Pengajaran dan Pembelajaran, Meningkatkan Kemahiran Berbahasa
Pengalaman menggunakan portal SLS semasa HBL telah menjadi satunorma dan membiasakan guru dan murid dengan cara-cara menggunakanportal tersebut dengan baik dan mahir. Setelah melakukan pelbagai latihanmenerusi portal SLS semenjak pemutus rantaian jangkitan COVID-19,penggunaan portal tersebut kini menjadi wadah PdP yang lebih interaktif danmenarik.KAEDAH KAJIANSubjek KajianKajian ini melibatkan 40 orang murid Darjah 4. Subjek kajian merupakankumpulan murid dari pelbagai kebolehan. 50% daripada mereka berada padaaras kebolehan, 30% melebihi aras kebolehan dan 20% daripada praaraskebolehan.Instrumen KajianKertas karangan berdasarkan gambar bagi peperiksaan akhir tahun, digunakansebagai instrumen mengumpul data prapembelajaran. Tajuk yang diberikandalam karangan bergambar tersebut ialah ‘Kitar Semula’. Tema yang berkaitanadalah ‘Menjaga Alam Sekitar’.Bagi instrumen mengumpul data pascapembelajaran pula, muriddiberikan latihan karangan berdasarkan gambar yang juga mempunyai temamenjaga alam sekitar. Soalan karangan dipetik daripada pakej karangankeluaran MLCS.Sebagai langkah intervensi, guru menggunakan kaedah PemetaanSemantik seperti yang terpapar dalam Rajah 1.589Seminar Bahasa Melayu 2021
Rajah 1: Pemetaan SemantikPortal SLS digunakan sebagai wadah untuk memperkasakan muriddalam penggunaan kosa kata melalui bahan pengajaran seperti videoinduksi, bacaan dan lain-lain. Bagi menggalakkan pembelajaran kendiri, gurumerancang pelajaran menggunakan portal SLS. Dalam portal SLS, terdapat 3bahagian, yakni latihan Induksi, teks bacaan dan latihan kosa kata.Prosedur KajianKajian ini menerapkan elemen STP seperti AP Memperkasakan Pelajar dan APMengajar Menyokong Pembelajaran Secara KendiriSebagai prapembelajaran, murid telah mempelajari 15 perkataan dalamdua unit dalam Buku Teks CEKAP yang bertemakan alam sekitar, yakni ‘Air OhAir’ dan ‘Pengalaman Berharga’. Murid belajar makna perkataan berdasarkankonteks dalam petikan-petikan yang terdapat dalam unit-unit tersebut.Bagi sesi pengajaran pertama, guru mengajar 7 perkataan dalam Unit‘Air oh Air’, Buku Teks CEKAP 4B. Guru menggunakan kaedah PemetaanSemantik untuk mengajarkan perkataan-perkataan berikut berdasarkankonteks dalam petikan-petikan yang terdapat dalam Buku Teks CEKAP.Seterusnya, bagi sesi pengajaran kedua, murid melalui pembelajarandalam portal SLS berdasarkan 7 perkataan yang telah diajarkan. Latihan Induksi590Memperkukuh Pengajaran dan Pembelajaran, Meningkatkan Kemahiran Berbahasa
merupakan klip video ringkas mengenai tema teks bacaan. Murid menjawabbeberapa soalan kefahaman berdasarkan video tersebut. Seterusnya, muridmembaca teks yang telah disiapkan guru. Teks ini mengandungi ketujuh-tujuhperkataan yang telah diajarkan, yang tersenarai dalam Unit ‘Air oh Air’. Dalamlatihan kosa kata, murid dikehendaki memberi makna perkataan, membinaayat yang menunjukkan makna perkataan, memberi perkataan berlawan danmembina ayat yang menunjukkan makna perkataan yang berlawan. Muridtidak dibenarkan merujuk kepada nota atau pemetaan semantik yang telahmereka lakukan.Dalam sesi pengajaran ketiga, guru mengajar 8 perkataan baharu.Perkataan ini terdapat dalam unit ‘Pengalaman Berharga’, Buku Teks CEKAP4A. Guru menggunakan kaedah Pemetaan Semantik untuk mengajarkanperkataan-perkataan berikut berdasarkan konteks dalam petikan-petikanyang terdapat dalam Buku Teks CEKAP.Dalam sesi pengajaran keempat, murid melalui pembelajaran dalamportal SLS berdasarkan 8 perkataan tersebut. Prosesnya sama sepertipengajaran kedua. Murid akan membaca teks yang telah disiapkan guru. Teksini mengandungi kelapan-lapan perkataan yang telah diajarkan.Seterusnya, murid menulis karangan berdasarkan gambar. Muriddiberikan masa selama 40 minit untuk menyelesaikan tugasan ini.Kaedah Pemetaan Sematik digunakan sebagai intervensi pada setiapsesi apabila guru memperkenalkan perkataan-perkataan baharu kepada murid.Proses ini bertujuan untuk membantu murid mengenal pasti, memahami,mengaplikasi dan menambah nilai kosa kata baharu dalam pembinaan ayatkhususnya dalam penulisan karangan mereka kelak.DAPATAN KAJIAN DAN PERBINCANGANDapatan kajian menunjukkan peningkatan pada penggunaan kosa kata yangdipelajari dalam kalangan murid praaras kebolehan, pada aras kebolehan danmelebihi aras kebolehan (LP, MP dan HP).591Seminar Bahasa Melayu 2021
DAPATAN KAJIAN DAN PERBINCANGANDAPATAN KAJIAN DAN PERBINCANGANDapatan kajian menunjukkan peningkatan pada penggunaan kosa kata yangDapatankajianmenunjukkanpeningkatanpada penggunaankosa katadanyangdipelajaridalamkalanganmurid praaraskebolehan,pada aras kebolehandipelajaridalamkalanganmuridpraaras kebolehan, pada aras kebolehan uhan,terdapatpeningkatan dalam jumlah penggunaanmelebihiaraskebolehan (LP,MP dan HP).kosa katadalamsenarai, dalammuridMPjumlahdan HP.Dalam ningkatandalamjumlahpenggunaankosakata dalamsenarai,dalamkalanganmuridMPdan HP.DalamkalanganmuridmuridLP ataLPyangkatadalamsenarai, yangdalamsignifikankalanganbagimuridMP dankalangan ng digunakandalam LPdigunakandalamkaranganRajah2 berikut.pula, anjumlahkosa dalankata lanyangRajah2berikut.karangan seperti yang ditunjukkan dalan Rajah 2 berikut.Rajah 2: Dapatan Kajian Peningkatan Kosa Kata Bagi Kumpulan LPRajah2: DapatanKajianPeningkatanRajah2: mpulanKumpulanLPLP1.210.80.60.40.20Taburan Penggunaan Kosa Kata LPTaburan Penggunaan Kosa Kata LP11.21111111Sebelum IntervensiSebelum Intervensi1Selepas IntervensiSelepas Intervensi0.80.60.40.2 000 00 HilfyHilfy000 0AlawiAlawi000 00 00 00 00 00 00 0ArafatMehreen *ClarkShaindraSulaimanDanialArafatMehreen *ClarkShaindraSulaimanDanialDalamMP pula,pula, kkanDalam kalangankalangan muridmurid ang rangan.Silapenggunaanlihat Rajah 3.kosa kata yang terdapat dalam senarai an.Sila lihatSilaRajah3. Rajah 3.Rajah 3: Dapatan Kajian Peningkatan Kosa Kata Bagi Kumpulan MPRajah 3: Dapatan Kajian Peningkatan Kosa Kata Bagi Kumpulan MPRajah 3: Dapatan Kajian Peningkatan Kosa Kata Bagi Kumpulan MP98765432109876454321087743 3433874387Taburan Penggunaan Kosa Kata MPTaburan Penggunaan Kosa Kata MP8Sebelum IntervensiSelepas IntervensiSebelum IntervensiSelepas Intervensi66543333 2 32220044422444 4 4 432533232 24422764447776444114444441100Dalam kalangan murid HP pula, terdapat peningkatan dalampenggunaan kosa kata dalam penulisan karangan. Sebanyak 94% orangmurid menggunakan senarai kosa kata dalam penulisan karangan seperti yangdipaparkan dalam Rajah 4 berikut.592Memperkukuh Pengajaran dan Pembelajaran, Meningkatkan Kemahiran Berbahasa
Dalam kalangan murid HP pula, terdapat peningkatan dalam penggunaan kosakata dalam penulisan karangan. Sebanyak 94% orang murid menggunakan senaraikosa kata dalam penulisan karangan seperti yang dipaparkan dalam Rajah 4 berikut.Dalam4:kalanganHPpula, muridKajianPeningkatanKosaKata BagiKumpulanLPkatadalamSebanyak 94%orangRajah4:penulisanDapatan karangan.Kajian PeningkatanKosaKatamuridBagimenggunakanKumpulan LPsenaraikosa kata dalam penulisan karangan seperti yang dipaparkan dalam Rajah 4 berikut.Taburan Penggunaan Kosa Kata HP12Rajah 4: Dapatan Kajian Peningkatan Kosa Kata Bagi Kumpulan LPSebelum IntervensiSelepas Intervensi1010999999TaburanPenggunaanKosaKataHP888 12Sebelum Intervensi64201098849484596595544444443 6541094364Selepas dapeningkatandarisegi penggunaanDalamkalanganmuridmurid LPtiadapeningkatandari jugatiadaperbezaan,yaknihanyajumlah kosa kata. Kosa kata yang digunakan juga tiada perbezaan, perkataanyakni hanya‘menuju’ sahajadigunakansebelumdanpeningkatanselepas intervensidalamRajahDalamyangkalanganmurid LPpula, tiadadari segi i5 berikut.kosa‘menuju’kata. Kosa sahajakata yangyangdigunakanjuga tiada sebelumperbezaan, danyakni selepashanya perkataan‘menuju’Rajahsahaja yangdigunakan sebelum dan selepas intervensi seperti dalam Rajahseperti dalam5 berikut.Rajah 5: Dapatan Kajian Penggunaan Kosa Kata Bagi Kumpulan LP5 berikut.5: DapatanKajian JumlahPenggunaanKosaKataLPTaburanKosaKataKataLP BagiRajahRajah5: ebelum intervensi2 2.51.5Selepas IntervensiTaburan Jumlah Kosa Kata LP2.522 2 Sebelum intervensiSelepas Intervensi221 1.50.5010.50Rajahmenunjukkan, dalamkalanganmurid MPpula, MPterdapat5 perkataanRajah6 6menunjukkan,dalamkalanganmuridpula,terdapat 5Rajahyang6 menunjukkan,dalam karangankalangan muridMP intervensipula, terdapatdalam senaraidigunakan aanperkataansenaraiyang mintervensi.Bagi perkataanyang digunakansebelumdan sesudahintervensi,selepas intervensi.Bagi perkataanyang 6digunakan sebelumdan sesudah yangintervensi,menunjukkanpeningkatan.tidakdan 8semuanyaperkataanselepas intervensi.Bagi perkataanperkataandalamyangsenaraidigunakan sebelumsemuanya menunjukkan peningkatan. 6 perkataan dalam senarai yang tidakdan sesudah intervensi, semuanya menunjukkan peningkatan. 6 perkataandalam senarai yang tidak digunakan dalam karangan sebelum intervensi,digunakan selepas intervensi. 3 perkataan dalam senarai yang digunakansebelum intervensi, tidak digunakan selepas intervensi.593Seminar Bahasa Melayu 2021
digunakan dalam karangan sebelum intervensi, digunakan selepas intervensi. 3perkataan dalam senarai yang digunakan sebelum intervensi, tidak digunakanselepas intervensi.digunakan dalam karangan sebelum intervensi, digunakan selepas intervensi. 3Rajah dalam6: DapatanKajianPenggunaanKata umintervensi,tidakMPdigunakanRajah6: Dapatan Kajian Penggunaan Kosa Kata Bagi Kumpulan MPselepasintervensi.TaburanJumlah KosaKosaKataKataMPBagi Kumpulan MPRajah 6: DapatanKajian Penggunaan30Sebelum intervensi203015251020515010191126Selepas IntervensiTaburanJumlah Kosa Kata MP2125Sebelum15 intervensi1113 131911112126Selepas Intervensi1015513 1351055522440Rajah 7 pula menunjukkan bahawa dalam kalangan murid HP, terdapat 7perkataanRajahdalamsenaraiyang digunakandalamkalangankarangansebelumintervensi7 pulamenunjukkanbahawa dalammuridHP, terdapat7dalam senaraidigunakandalamkarangan sebelumintervensi dan10danperkataan10 perkataanselepasyangintervensi.Bagiperkataanyang digunakansebelumRajah7 intervensi.pula menunjukkanbahawa yangdalamdigunakankalangan sebelummurid HP,danterdapat 7selepasBagi unjukkanpeningkatan.6 sesudahperkataanperkataandalam senaraiyang digunakandalam enunjukkanpeningkatan.6 digunakandalam gdalamtidakkarangansebelum intervensi,digunakan selepasintervensi.3intervensi, semuanya menunjukkan peningkatan. 6 perkataan dalam senarai yangperkataanselepasdalam senaraiyang digunakansebelumdalamintervensi,tidak iyangdigunakantidak digunakan dalam karangan sebelum intervensi, digunakan selepas intervensi. raiyang digunakansebelumintervensi,tidak nganselepasintervensi.karangan selepas intervensi.Rajah 7: Dapatan Kajian Penggunaan Kosa Kata Bagi Kumpulan HPRajah 7: Dapatan Kajian Penggunaan Kosa Kata Bagi Kumpulan HPRajah 7: Dapatan Kajian Penggunaan Kosa Kata Bagi Kumpulan HPTaburan Jumlah Kosa Kata 13131312111713Jumlah KosaKataHPSebelumintervensiSelepas IntervensiSebelum intervensi1313Selepas ganitudan sesudah intervensi. Ini disebabkan gambar dan jalan cerita sesebuahkarangan itu mempengaruhi kosa kata yang digunakan. Walaupun kajian inimengekalkan tema karangan yakni menjaga alam sekitar, gambar-gambaryang diberikan serta jalan cerita terdapat sedikit kelainan.594Memperkukuh Pengajaran dan Pembelajaran, Meningkatkan Kemahiran Berbahasa
KESIMPULANProgram Bacaan Berstruktur yang menggunakan kaedah Pemetaan Semantikbagi kajian ini ternyata telah dapat meningkatkan penggunaan kosa katamurid bagi membantu mereka menghasilkan karangan bergambar yang lebihbermutu.Penggunaan portal SLS juga telah membantu murid mengukuhkanpemahaman mereka terhadap makna dan penggunaan semua kosa katayang terdapat dalam senarai. Video-video induksi dan petikan-petikanyang digunakan telah membantu murid memahami makna kosa kata dalamsesebuah kont
2. melihat peningkatan kosa kata murid dalam penulisan karangan. KAJIAN LEPAS Semua pendidik bahasa dan ahli linguistik pasti setuju bahawa penguasaan kosa kata merupakan antara faktor penting dalam proses pembelajaran murid untuk menjadi lebih fasih dalam bahasa tersebut, dari segi tulisan mahupun lisan.
STRATEGI PENGEMBANGAN SUMBER DAYA MANUSIA (SDM) A. Strategi 1. Pengertian Strategi Kata strategi secara etimologi berasal dari bahasa Yunani “strato” yang artinya pasukan dan “agenis” yang artinya pemimpin. Jadi strategi berarti hal yang berhubungan dengan pasukan perang (Ali Moertopo,1971:24). Strategi
13 BAB II STRATEGI PENGEMBANGAN USAHA A. Strategi 1. Pengertian Strategi Secara bahasa strategi berasal dari kata strategic yang berarti menurut siasat atau rencana dan strategy yang berarti ilmu siasat.1 Menurut istilah strategi adalah rencana yang cermat mengenal kegiatan untuk mencapai sasaran khusus.2 Strategi adalah bagaimana menggerakkan pasukan ke posisi paling
untuk anak. Demikian pula melalui sayembara penulisan cerita rakyat dan hasilnya berupa dua buku cerita rakyat untuk anak setingkat SD. Tahun 2017, penyediaan buku bacaan dilakukan dengan menyusun dan menerbitkan dua buku bacaan setingkat SMP. Pada tahun 2018, penyediaan buku bacaan dilakukan melalui penyusunan dua buku bacaan untuk anak
Quran berdasarkan model Khatam al-Quran dan Tasmik J-QAF mendapati tahap bacaan pelajar memuaskan. Namun begitu masih terdapat juga pelajar yang lemah dalam penguasaan bacaan al-Quran (S. Sabilan, 2018). Mereka yang lemah penguasaan bacaan al-Quran ini dikenalpasti tidak mendapatkan kelas tambahan pembelajaran al-Quran di luar sekolah sama ada .
Analisis Strategi Pemasaran Untuk Meningkatkan Ekspor Kopi 4 Nurul Mubarok dan Eriza Yolanda Maldani, "Strategi Pemasaran Islami Dalam Meningkatkan penjualan", I-Economic, Vol. 3 No. 1, (Juni 2017), h. 91. 5Departemen Pendidikan Nasional, Kamus Besar Bahasa Indonesia edisi ke-empat, (Jakarta:Gramedia. 2011), h.1062
Strategi Pemecahan Masalah Matematika Strategi atau trik di dalam pemecahan masalah seringkali disebut sebagai heuristik. Berikut akan dibicarakan strategi pemecahan masalah menurut Loren C. Larson. Dalam bukunya ”Problem Solving through Problem”, Loren C. Larson merangkum strategi pemecahan masalah matematika menjadi 12 macam sebagai berikut :
Strategi bersaing harus didukung dengan strategi bauran pemasaran (marketing mix). Menurut Kasmir dan Jakfar (2012:51) strategi bauran pemasaran (marketing mix) dibagi menjadi: a) Strategi produk Pemilik usaha harus mendefinisikan, memilih, dan mendesain produk sesuai kebutuhan dan keinginan konsumen. b) Strategi harga
López Austin, Alfredo, “El núcleo duro, la cosmovisión y la tradición mesoamericana”, en . Cosmovisión, ritual e identidad de los pueblos indígenas de México, Johanna Broda y Féliz Báez-Jorge (coords.), México, Consejo Nacional para la Cultura y las Artes y Fondo de Cultura Económica, 2001, p. 47-65. López Austin, Alfredo, Breve historia de la tradición religiosa mesoamericana .
