AP - Donuts

APUNANG YUGTO NG KOLONYALISMOAT IMPERYALISMO SA TIMOG ATKANLURANG ASYA(16-17 SIGLO)Mga Dahilan na Nagbunsod sa mgaKanluranin na Magtungo sa Asya Mga Krusada na naganap mula 1096hanggang 1273. Ang mga Krusada ayisang kilusan na inilunsad ng simbahanat ng mga Kristiyanong hari upangmabawi ang banal na lugar,angJerusalem sa Israel- ang nagpasigla ng kalakalan sapagitan ng Europa at Asya.- ito din ang naging daan paramagkainteres ang malalaking bansasa Europa na sakupin ang ilanglugar o bansa sa Asya. Paglalakbay ni Marco Polo na isangItalyanongadbenturerongmangangalakal na taga-Venice Renaissance na nagpasimula sa Italya nanaganap noong 1350. Isa itong kilusangpilosopikal na makasining at ditobinigyang-diin ang pagbabalik-interes samga kaalamang klasikal sa Greece atRome- ang pangunahing interes ay labas sasaklaw ng relihiyon.- salitang Pranses na ang ibig sabihinay ay “muling pagsilang”.- Nakasentro ang buhay ng tao sarelihiyon- Indibidwalismo ang binigyangpansin- ang siyang nagbukas ng daan sapagbabago sa larangan ng kalakalanat negosyo kaya umusbong angrebolusyong komersyal na nagdulotng mga pagbabago sa gawang pangekonomiya Pagbagsak ng Constantinople-angAsyanongteritoryonapinakamalapit sa Kontinente ngEuropa- nagsilbing rutang pangkalakalanmula Europa patungong India,China at ibang bahagi ng Silanganna napasa kamay ng mga TurkongMuslim noong 1453- teritoryong madalas daanan noongpanahon ng Krusada.- ring sinakop ang Constantinoplenoong1453 at ang naging resulta ayang ganap na pagkontrol ng mgaTurkong Muslim sa mga ruta ngkalakalanmulasaEuropapatungong Silangan- mga Italyanong mangangalakal nataga Venice, Genoa, at Florence angpinayagan ng mga Turkong Muslimna makadaan sa ruta Merkantilismo- umiral ang prinsipyong pangekonomiya na kung may maramingginto at pilak, may pagkakataon namagingmayamanatmakapangyarihanPAGGALUGAD AT PAGTUKLAS NG MGABANSANG KANLURANIN Vasco da Gama- nalibot niya ang ”Cape of GoodHope” sa dulo ng Aprika na siyangmagbubukas ng ruta patungongIndia at sa mga Islang Indies 1494 - “line of demarcation” ohangganan kung saang bahagi ng mundomaggagalugad ang dalawang bansa Tratadong Tordesillas, ang Portuges aymaggagalugad sa bandang silangansamantalang ang Espanya ay sa bandangkanluran Moluccas - Ito ang pinakamimithi nalugar na pinagkukunan ng mga rekado

Tratadong Saragosa (1529) - nakuha ngPortuges ang MoluccasPORTUGAL Noong 1502 nagbalik at nagtatag siVasco da Gama ng sentro ng kalakalansa may Calicut sa India 1505 ipinadala si Francisco de Almeidabilang unang Viceroy sa silangan Sa pamumuno ni Alfonso deAlbuquerque, 1510 nasakop ang Ormuzsa Golpo ng Persia(Iran ngayon).Diu atGoa sa India, Aden sa Red Sea,Malacca sa Malaya at Moluccas saTernate, Macao sa China at saFormosa(Taiwan ngayon) 1580 - sinakop ng Spain ang Portugal ng60 taon makalaya ang Portugal -1640 John Cabot, napasailalim ng Inglateraang Nova Scotia Canada natalo ng Inglatera ang Spanish Armadanoong 1588 East India Company - naitatag ngInglatera ang sentro ng kalakalan saIndia. pagsakop ngCeylon, Malaya, atSingapore pati na rin ang Australia, NewZealand, at mga pulo sa HilagangPasipiko.ENGLAND 1600 ginamit ang British East IndiaCompany ,isang pangkat ngmangangalakal na Ingles napinagkalooban ng pamahalaang Inglesng kaukulang kapangyarihan upangmangalakal at pamahalaan angpananakop nito at pangalagaan anginteres nito sa ibayong dagat 1612 nabigyan ng permiso ang Inglespara makapagtatag ng pagawaaan saSurat 1622, tinulungan ng Ingles ang mgaPersian laban sa Portuguese dahil ditonakapagtatag ng sentro ng kalakalan sakanluran at silangang baybayin ng India British East India Company aynakakuha na ng concession (pagbibigayng espesyal na karapatang pangnegosyo)sa Madras mula sa rajah ngChandarnagore. 1668 - pinaupahan na ni Haring Charlesang pulo ng Bombay 1690 - sa delta ng Ganges nakakuha ngkapirasong lupain ang Ingles sapagpayag ni Emperador Aurangzeb anglider ng Imperyong MogulFRANCE nakakuha rin ng teritoryo sa Quebec,Canada , Louisiana sa Amerika ika-18 siglo nasakop ng Pransiya angLaos, Cochin China, Cambodia, atAnnam. French East India Company na naitatagnoong 1664 . Nakapatatag ang France ngpamayanang pangkomersyal saPondicherry,Chandarnagore, Mahe atKarikal labanan sa Plassey ng Pitong TaongDigmaan sa pagitan ng England atFrance Robert Clive, ang nagtatag ng tunay napundasyon ng Ingles sa IndiaNETHERLANDS Dutch East India Company ay namahalarinsaisangbahagingIndia.

-Napasailalim ng Netherlands ang EastIndies (Indonesia sa kasalukuyan)KANLURANG ASYAOTTOMAN EMPIRE Noong 1507, nakuha ang Oman atMuscat ng mga mangangalakal naPortugues ngunit pinatalsik naman ngmga Arabe noong 1650 Noong 1907, ang Bahrain ay nagingprotectorate ng Britanya ngunit hindi rinnagtagal, pinatalsik ang mga British ngisang Heneral na si Shah Reza Pahlaviang mga British.Mga Dahilan na Lalong Nagbunsod samga Europeo na Maghangad ng Kolonya saIkalawang Yugto ng Imperyalismo atKolonyalismo sa Timog at Kanlurang Asya(18-19 siglo) Ang merkantilismo ang ginamit nadahilan ng mga Europeo upang magunahan na makakuha ng mga lupaingmasasakop sa Asya, may mapagkukunanng likas na yaman, hilaw na sangkap, atpagbebentahan ng mga yaring produktoupangmagingpandaigdigangmakapangyarihan Kolonyalismo- nagmula sa salitang Latin nacolonus na ang ibig sabihin aymagsasaka.- isang patakaran ng isang bansa namamamahala ng mga sinakop upangmakagamit ng likas na yaman ngmga sinakop para sa sariling interes Imperyalismo- nagmula sa salitang Latin naimperium na ang ibig sabihin aycommand dominasyonngisangmakapangyarihang nasyon-estado saaspektong pulitika,pangkabuhayanat kultural na pamumuhay ng isangmahina at maliit na anAng panahon mula 1800 hanggang 1914aynaging kilala bilang Panahon ngImperyalismoUna, dahil sa udyok ng Pangatlo, ang Kapitalismo, isangsistema kung saan mamumuhunan ngkanyang salapi ang isang tao upangmagkaroon ng tubo o interesPang-apat, ang White Man’s Burden naisinulat ni Rudyard Kipling, isangmanunulang Inglespamamaraan ngpagkontrol sa kanilangmga teritoryo.colony, kung saan ay direktangkinokontrol at pinamamahalaan ngimperyalistang bansa ang kanyangsakop na bansa- protectorate ay mayroong sarilingpamahalaannguni’tangmgapatakaran at kautusan aydinidirekta ng imperyalistang bansalalo na sa patakarang panlabasMGA EPEKTO NG KOLONYALISMO ATIMPERYALISMOSATIMOGATKANLURANG ASYA (Ika-16-20 Siglo) Nagpatayo ng mga tulay, riles ng tren,kalsada ang mga mananakop upangmaging mabilis ang pagdadala atpagluluwas ng mga produkto Asyanong naging mangangalakal omiddleman ng mga produkto kaya silaay umunlad din sa kanilang mgapamumuhayatnanatilingmga

tagapagtaguyod ng mga batasmagpapatibay sa kolonisasyonnaNASYONALISMO SA TIMOG ASYAIndia ENGLISH PERIOD- Abolisyon ng suttee o sati- Pagkakaroon ng female infanticide- Sepoy Mutiny ( 1857 ) unangmahalagang pag-aalsa ng mgaIndian laban sa mga English- Racial discrimination o pagtatanging lahi- Puti lamang ang nabigyan ngmatataas na posisyon sa pamahalaan- 1877, ganap ng itinalaga si ReynaVictoria bilang Empress ng India- Amritsar Massacre(Abril 13 , 1919) namaril ang mga sundalongEnglish sa isang pagtitipon ng mgaHindu ; 400 ang patay at 1,200 angsugatan- Indian National Congress pangunguna at paggabay ng isangEnglish na si Alan Hume (18841885 ) ; binuo ng mga propesyonalna Hindu na ang layunin aymakamtan ang kalayaan ng India- MuslimLeague(1905) pamumuno ni Mohamed Ali Jinnah; magkaroon ng hiwalay na estadopara sa mga Muslim- Republika ng India ( Agosto 15 ,1947 ) Jawaharlal Nehru ;Bansang Pakistan ( Agosto 14 ,1947 ) Mohamed Ali JinnahNASYONALISMO SA KANLURANG ASYA Ottoman – imperyong muslim (1453 –1918 ) Malayang Pamahalaan ng Kuwait(1759) Kalayaan ng Lebanon at Egypt mula saOttoman (1770) 1894-1897 : Ang mga Armenian aynagtangkang magtatag ng isangmalayang estado ngunit napigilan sila ngmga Turk na sumakop sa kanila Republika ng Lebanon (1926) – subalitnanatiling mandato ng France Iraq (1932) – isang monarkiya Ang mga Jews o Israelite ay sumailalimsa nakakasindak na HOLOCAUST saEuropa. Republika ng Israel (1948)ANGUNANGPANDAIGDIGDIGMAANG Sumiklab noong Agosto 1914 DAHILAN : Pag-aalyansa ng mgabansang Europa at pag-uunahan nila sateritoryo at iba pang mga interes Germany , Austria-Hungary (CentralPowers ) France , England , Russia ( Allies ) Noong piñata si Archduke FrancisFerdiand sa Serbia , nag-umpisa angmobilisasyon ng mga sundalo sa Europaat sumiklab ang digmaan. ArchdukeFrancisFerdinand–tagapagmana sa trono ng AustriaHungary Gavrilo Princip – bumaril kay ArchdukeFrancis Ferdinand ; isang Serb DAHILAN(2) : Spheres of Influences atinteres ng mga kanluranin sa China. Sinakop ng Japan ag mga teritoryo ngGermany sa China at sa Pacific Ocean. Kinuha din ng Japan ag Shantung at angmga isla ng Marianas at Carolina Sumali ang United States sa digmaan sapanig ng mga Allies (1917) Allies India Itinaguyod ni Gobernador HeneralFrancis Burton Harrison at Manuel LuisQuezon ang Guardia Nacional ngPilipinas ngunit hindi naipadala saEuropa dahil sa kakulangan sa pondo atsuporta galing sa United States.MGA EPEKTO NG UNANG DIGMAANGPANDAIGDIG Natalo ang Central Powers

Nanghina lahat ng bansang Europeandahil sa tagal , hirap at gastos ngdigmaan. Naiba ang balance ng kapangyarihan. Superpower ang US at Japan. Nagkaroon ng May Fourth Movement(1919) New Culture Movement – itinakwil angConfucianism at iba pang mgamakalumang pag-iisp ng China ; pagaralan ang mga bagong ideya na galingsa Europa at sa HimagsikangRusso(1917) League of Nations – upang maiwasan naang pagkakaroon ng digmaan sadaigdig. 1914 – Nadiskubre ang langis saOttoman Empire at nagkaroon ng interesang mga kanluranin ditto. Sumailalim ang Syria at Lebanon samandato ng French habang ang mgaPalestine ay sa mga English. Napanatili ng Saudi Arabia angkalayaan nito sa ilalim ni haring IbnSaud ngunit ang mga kumpanya nglangis ay pagmamay-ari ng mgadayuhan. Balfour Declaration (1917) – angPalestine ay bubuksan para sa mga Jewso Israelite upang maging tahanan ohomeland.IKALAWANGPANDAIGDIGDIGMAANG Sumiklab noong Setyembre 1939. Nagsimula sa Asya nang nilusob ngJapan ang Pearl Harbor noongDisyembre 7 , 1941 sa Hawaii. Bumagsak ang mga teritoryong sakopng England , Netherlands at UnitedStates. Nasakop ang Pilipinas ng bumagsak angBataan (Abril 9,1942) at ang Corregidor(May 6 , 1942) Kinailangan ng Japan ang TimogSilangang Asya dahil sa likas na yamannito at iba pang produktong pangagrikultural. Ang pamahalaan ng Thailand ay neutralo walang pinapanigan. Idineklara ng Japan ang Burma bilangmalayang bansa sa pamumuno ni BaMaw. Ang Pilipinas din noong Oktubre 1943sa pamumuno ni Jose P. Laurel. Nobyembre 1943 – unang kumperensyapara sa mga pinuno ng bansang Asyano. Mga kilusang laban sa Japan – UnitedStates Army Forces in the Far East(USAFFE) at Hukbong bayan laban saHapon (HUKBALAHAP) Natalo ang Japan sa labanan sa Pacific –Midway at Guadalcanal (1942); NewGuinea (1943-1944) Agosto 1945 – Tuluyang natalo angJapan Sumuko ang Japan noong nagpasabogng bombing atomika ang US saHiroshima (Agosto 6 , 1945 ) atNagasaki ( Agosto 9 , 1945 )MGA TERMINOLOHIYA: FEMALE INFANTICIDE pagpatay samga batang babae upang hindi magingsuliranin at pabigat sa mga magulangpagdating ng panahon na ito’y magasawa. SUTTEE - ang pagpapatiwakal ng mgabyudang babae at pagsama sa libing ngnamatay na asawa. Holucaoust-ito ang sistematiko atmalawakang pagpatay ng mga NaziGerman sa mga Jew o Israelite. Mateo etal. Asya Pag-usbong ng kabihasnan. Sistemang Mandato -nangangahuluganito na ang isang bansa na naghahandaupang maging isang malaya atnagsasariling bansa ay ipapasailalimmuna sa patnubay ng isang bansangEuropeo, ayon kay Mateo et al.Asya,Pag-usbong ng Kabihasnan. Zionism- Ang pag-uwi sa lupain ngPalestine ng mga Jew mula sa ibat ibangpanig ng daigdig. Mateo etal. Asya, Pagusbong ng Kabihasnan.