O'ZBEK TILINING NAZARIY GRAMMATIKASI
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUSTA'LIM VAZIRLIGINIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKAUNIVERSITETIA.Nurmonov, N.MahmudovO'ZBEK TILINING NAZARIY GRAMMATIKASI(o'zbek tili va adabiyoti yo'nalishi talabalari uchuno'quv qo'llanmasi)TOSHKENT-2007
2GAPNING MAZMUNIY TUZILISHIHar qanday lisoniy belgi shakl va ma'no birligidan iborat. Lekinan'anaviy sintaktik nazariyalarda asosan gapning shakliy tuzilishi o'rganibkelindi. Faqat ayrim o'rinlardagina (gapning kommunikativ maqsadigako'ra turlarini belgilashda, ikkinchi darajali bo'laklarning ichki tasnifida,masalan, holning o'rin, payt, maqsad va boshq. turlarga bo'linishida;aniqlovchilarning sifatlovchi, karatuvchi," izohlovchilarga ajratilishida vaboshq.) semantikaga murojaat qilinadi. Gapning ma'no xususiyati va uningtarkibi ham, gapning mazmuniy tiplari ham, sub'ekt va predikatlarningmazmuniy tiplari ham, gapning shakliy va mazmuniy tuzilishlariningo'zaro munosabatlari ham yaqin yillargacha maxsus o'rganish ob'ektibo'lmay keldi.N.D.Arutyunovaning ta'biri bilan aytganda, urm"boshlandi.Gapsemantikasiga qiziqishning uyg'onishiga lingvistik nazariya rivojiga ta'sirko'rsatgan bir qator omillar: lingvistikaning gap mazmuni - propozitsiyagaalohida diqqat qiluvchi mantiq bilan munosabatining yangi pog'onagako'tarilishi, til va nutqniig ma'no tomoniga umumiy burilishi, nutkfaoliyatining pragmatik komponentiga e'tiborning kuchayishi, gapgao'zining maxsus ma'nosi bo'lgan til belgisi sifatida qarashning vujudgakelishihamdagaplarningmazmuniy ekvivalentligitushunchasigatayanadigan sintaktik transformatsiya nazariyasining vujudga kelishisingari omillar turtki bo'ldi.
3O.Espersen ham tilshunoslikda shaklni mazmundan ajratishgaharakat kilgan G.Suit va boshqa tilshunoslarni tanqid qilar ekan, shakl vamazmun o'zaro uzviy bog'liq ekanligini, lisoniy hodisaning bu ikkitomoniga e'tibor berish har qanday tilshunoslikning asosiy vazifasiekanligini uqtiradi. Uning fikricha, har bir tilshunos hodisani ikkitomonlama - shakldan ma'noga yoki ma'nodan shaklga qarab tekshirishimumkin . Birinchisi semasiologik, ikkinchisi onomasiologik o'rganishob'ekti bo'ladi.Hozirgi kunda semantika deyarli hamma tilshunoslar tomonidane'tirof etilsa ham, ammo sintaktik semantika maqomi masalasida bir xillikyo'q.N.Yu.Shvedovaning fikricha, sintaktik semantikaning asosiy vazifasishakliy-sintaktik modellarning xususiy ma'nolarini aniqlashdan iboratbo'lishi kerak. Bunga ko'ra, gap tuzilishi sxemasining umumlashtirilganma'nosi va ular o'rtasidagi munosabat gap sintaktik tuzilishining asosibo'lib xizmat qiladi. N.Yu.Shvedovaning konsepsiyasiga muvofiq, oelementlariningmavhumlashgan holda til sistemasida aks etgan mazmuni tushuniladi . Ugap mazmunini estralingvistik omillarsiz, sof til materiallariga tayanganholda o'rganishga harakat qiladi. Tilning har qanday sath birliklari,jumladan, gapning tuzilish sxemalari ham undagi kategoriya va konkretma'nolar munosabatlaridan hosil bo'lgan mazmuniy o'ziga xoslikka egabo'ladi.
4Ikkinchi yo'nalish tarafdorlari asosan gapning nominativ minimumiuzvlarining leksik ma'nolariga asoslanadilar. Bunga muvofiq, gapningmazmuniy tuzilishi tuzilish sxemalar chegarasida emas, balki undantashqarida ajratiladi. Tuzilish sxema va mazmuniy tuzilishlar .BundayqarashO.I.Moskal'skaya ishlarida namoyon bo'ldi .Sintaktik semantika bo'yicha Ye.P.Paduchevaning ham izlanishlario'ziga xosdir. Uning fikricha, gap ma'nosi leksema ma'nolaridan, so'zshakllarining grammatikma'nolaridanvasintaktik qurilmalarningma'nolaridan tashkil topadi. Shuning uchun ham leksik va morfologiksemantika bir butun gap semantikasining komponenti bo'lishi kerak .V.G.Gak gapni to'liq til belgisi hisoblab , gap referenti vaziyatdir, ya'ni"gapirish" momentida ob'ektiv borliqdagi so'zlovchi ongida mavjudbo'lgan va gapning o'zini shakllantirish jarayonida til elementlarinitanlashga ma'lum darajada sharoit yaratuvchi elementlar yig'indisidir,deydi .Vaziyat va uni ifodalovchi gap o'rtasidagi munosabat ikki yo'nalishda- ifoda planidan ma'no planiga qarab va, aksincha, ma'no planidan ifodaplaniga qarab o'rganiladi. Birinchisi nutqiy faoliyatning tushunish aktini,ikkinchisi esa ifodalash aktini namoyon qiladi. Bunga muvofiq, sintaktiksemantikada ham o'zaro bog'langan va ayni yo'nalishga ko'ra bir-biriga zidbo'lgan ikki aspekt: semasiologiya va onomasiologiya ajratiladi . Birinchisima'lum sintaktik birlik nimani aks ettirishini, ikkinchisi ma'lum vaziyatqanday ifodalanganini o'rganadi.
5Birinchi yo'nalish gap ma'nosini ob'ektiv borliq bilan bog'langanligiuchun, vaziyatni aiiqlashga va tahlil qilishga alohida ahamiyat beradi vauni gapning denotativ yoki nominativ aspekti ham deyiladi.Gapning denotativ aspektiniifodalashuchun ko'phollarda"propozitsiya" terminidan foydalaniladi. Bu termin tilshunoslikka mantiqva falsafiy tadqiqotlar ta'sirida kirib keldi. U.Kuayn logik qurilishdapropozitsiya tushunchasining roli haqida to'xtalib, ma'lum gap va uningboshqa tilga qilingan tarjimasi o'rtasidagi yoki bir til ichida irishniko'rsatadi.Propozitsiyaga qiziqishning o'sishi bilan uning talqinida ham xilma-xillikorta boradi.Klassik mantiq propozitsiya yoki mantiqiy hukm deyilgandaborliqning ma'lum predikatlari haqida tasdiq yoki inkor yo'li bilan axborotberuvchi fikr shakli tushunilgan. "Propozitsiya" termini tilshunoslartomonidan dastlab xuddi shu ma'noda hukmning ifodalanish shakli bo'lgandarak gaplarga, keyinchalik gapning hamma turlariga nisbatan qo'llaniladi.Gap termini ham lotincha "hukm" terminidan kal'ka yo'li bilan rus tilidagi"predlojeniye" orqali hosil bo'lgan.Ramziy mantiq rini, inson ongida aks etishini chetlab o'tgan holda bevositaborliq kategoriyalari bilan munosabatini belgilashga intiladi . Propozitsiyatushunchasining bu umumiy tendensiyasi natijasida keyinchalik utafakkurdan ob'ektiv reallikka, sub'ektiv omildan ob'ektiv omilga "burildi".Natijada u tafakkur shakliga emas, balki uning mazmuniga, u orqali
6ifodalanadigan ob'ektiv reallikka nisbatan qo'llanila boshlandi. Sub'ektivmodallik kategoriyasidan ozod bo'lib, vaziyatni ifodalashga o'tdi.Propozitsiya xuddi shu ma'nosi bilan tilshunoslikka kirib keldi.Gapning nominativ nazariyasi dastlab G.Frege asarlarida aks etdi.Uning fikricha, har qanday gap mazmun (smo sl) va ma'no (znacheniye)ga ega. Mazmun uning signifikati, konnotatsiyasi; ma'no esa denotati.Anglashiladiki, gap mazmuni ma'noga nisbatan kengroqdir. Shunday qilib,G.Frege har qanday gapda fikr (mazmun) sathidan referensiya sathiga(ma'noga) qadam qo'yiladi, shu bilan ayrim ma'nolarning tasdiq yoki inkorqilish akti sodir bo'ladi, deydi. Referent sath uchun u propozitsiyaterminini ishlatadi.Propozitsiya tushunchasi B.Rassel asarlarida yanada konkretlashdi.Uning fikriga ko'ra, propozitsiya real borliq (fakt) strukturasigao'xshashlikka ega bo'lgan aktual faktdir. Propozitsiya haqida Ch.Fillmorshunday deydi: "Gapning asosiy strukturasida "propozitsiya" deb nomlashmumkin bo'lgan strukturani, ya'ni gapning modal qismidan ajralgan fe'lbilan otlar o'rtasida zamondan tashqaridagi munosabatlar akteristikasinibelgilaydigan inkor, zamon, mayl va tus kabi xususiyatlarni o'z ichigaoladi" .Hozirgi kunda ko'pchilik tilshunoslar propozitsiya termini ivmazmunnitushunadilar. O.I.Moskal'skaya gapning bu denotativ tomonini gapningmazmuniy markazi deb hisoblaydi.
7Propozitsiya faqat gaplar orqali ifodalanishi shart emas. U so'zbirikmasi va so'zlar orqali ham ifodalanishi mumkin. Masalan: Karimkeldi-Karimning kelishi. Demak, ma'lum bir sintaktik struktura gapbo'lishi uchun ma'lum propozitsiyani ifodalashdan tashqari, ya'ni boshqabelgilarga-kommunikativ mustaqillik va modallik belgilariga ega bo'lishikerak bo'ladi. Shuning uchun ham har qanday gap ot pozitsiyasigatranspozitsiya qilinganda, uning kommunikativ bo'linishi (tema - rematikbo'linish) va ideal xususiyati yo'qoladi, ammo nominativ mazmuni eskichasaqlanib qoladi. Yana solishtiring:Bola kitobni o'qiyapti - bolaning kitob o'qishiUning kelishi xavfli - uning kelishining larningmazmuniyyaqinlashtirilishiga ulardagi markaziy elementlarning umumiyligi asosbo'ladi. Transpozitsiya jarayonida kommunikativ birlik sifatidagi gapningmarkaziy elementi - kesimi nominativ birlikning markaziga aylanadi .Propozitiv nominatsiya mohiyati uchun gapning kommunikativ tarkibiham e'tibordan tashqarida bo'lmaydi. Gapning kommunikativ tuzilishnuning nominativ tuzilishiga ham ta'sir qiladi. Shunday ta'sir qiladiki,gapning kommunikativ markazi, bir vaqtning o'zida, nominativ asosvazifasini o'taydi.Har qanday gap semantikasida propozitiv mazmundan tashqari,so'zlashuvchining kommunikativ niyati va mumkin bo'lgan modallikdanbiri ishtirok etishi kerak bo'ldi. Boshqacha aytganda, propozitsiyadan real
8gap mazmuniga o'tish uchun propozitiv ramkadan tashqari, yana ikkiramkani - modallik va kommunikativ ramkani qo'shish zarur bo'ladi.Keyingi har ikki ramka har qanday gap mazmuniy tuzilishining zaruriyuzvi hisoblanadi . Shunday qilib, har qanday gapning mazmuniy tuzilishimurakkab, ko'p qirrali xarakterga ega bo'lib, unda eng kamida uch uzv: 1)propozitiv, 2) modal, 3) kom-munikativ uzvlar ishtirok etadi. Gapningmazmuniy tuzilishini tashkil etgan yuqoridagi uzvlardan eng asosiysiob'ektiv borliqdagi ayrim vaziyat yoki voqealarni aks ettiruvchi propozitivtuzilishdir.GAP SEMANTIKASINING PROPOZITIV ASPEKTIYuqorida ta'kidlanganidek, har qanday gap mazmunida uch aspektishtirok etadi: 1) propozitiv (nominativ) aspekt, 2) modal (ob'ektivmodallik) aspekt , 3) kommunikativ (tema-rematik) aspektlar. Bulardan tilbirligi sifatidagi gap semantikasida faqat propozitsiya va ob'ektiv modallikmavjud bo'lsa, nutq birligi sifatidagi gap (jumla) semantikasida esa ulardantashqari, albatta, kommunikativ aspekt va ba'zan sub'ektiv modallik hamishtirok etadi.Ayrim tilshunoslar esa, gap mazmunida tildan tashqaridagiekstralingvistik omilni rad etmagan holda, til ifodasining ob'ektiv borliq,vaziyat bilan bevosita emas, balki inson ongida mavjud bo'lgan "ob'ektivborliq obrazlari" orqali bog'lanishiga asoslanib, "vaziyat" terminini ruhiymakon va ruhiy zamonda joylashgan ruhiy vaziyatga nisbatan qo'llaydilar.Bunga muvofiq, "gap" termini ostida ayrim vaziyatlarni kodlashtiradigantovush obrazlarining zanjiri tushuniladi . A.Vejbitskayaning fikricha,
9semantika predmeti real borliq emas, balki shu real borliqning ongdagiaksi bo'lishi kerak. Chunki til ob'ektiv borliqni faqat ong orqali ifodalaydi.Hozirgi sintaktik semantikada denotativ (referensional) aspekt o'rinolmoqda. Bunga ko'ra aktuallashgan, ya'ni nutqiy elementlarning vaziyatelementlariga munosabati e'tiborga olinadi . Ammo tilshunoslar o'rtasidavaziyat elementlari masalasi ham bir xil emas. I.P.Raspopov ta'kidlaydiki,semantik struktura bilan shug'ullangan hamma tilshunoslar gapningsemantik strukturasi (nominativ aspekt jihatidan) o'zi ifodalagan ob'ektivreallik strukturasi bilan bir xildir, degan asosga tayanadilar . "Gapningsemantik strukturasini tildan tashqaridagi vaziyatdan topishga urinishma'lum qiyinchiliklarga olib keladi, - deydi G.A.Zolotova. -Chunkiekstralingvistik plan strukturasi, bo'linishi va umumlashish darajasi tavsiferkinligiga yo'l beradi. Izomorflik haqida qo'rqmasdan shuning uchungapirish mumkinki, vaziyat strukturasini, uning bo'linishini biz tilko'nikmamizda qanday aks ettirsak, shunday tasavvur etamiz" . g'Semantik struktura (Sems) nazariyasining shakllanishida alohidao'rin egallagan. Ch.Fillmor Semsni ichki struktura (GS) deb nomlaydi vauning asosi sifatida bevosita ishtirokchilar (NS) grammatikasidan emas,balki ramziy mantiqning predikat - argument prinsipidan foydalanadi. GSni u z q t Q r formulasi bilan ko'rsatadi. Bu yerda 5-gap, t-modallikifodalovchisi, R-propozitsiya. Propozitsiya R-u Q SQ. Q Sp tarzidakengayishi mumkin deydi (Bu o'rinda V - fe'l s - argumentning predikatgabo'lgan munosabatini ifodalovchi ichki kelishiklar).
10Fillmorning ichki tuzilish nazariyasi ayrim kamchiliklariga qaramay,gap mazmunini bir xil aks ettirishga ancha yaqinlashdi. Fillmorning ichki kelishik konsepsiyasiga V.G.Gakning konsepsiyasi uzviy ravishdabog'lanadi. Gak ham GS terminidan foydalanib, uni vaziyat bilan bir xilbo'lgan leksik - sintaktik tuzilishdir, deb hisoblaydi. GS vaziyatningto'g'ridan-to'g'ri nomi: PS (tashqi struktura) esa vositali nomi sifatida talqinqilinadi).GS predikat bilan birga quyidagi yetti aktantni o'z ichiga oladi,deydi: 1) sub'ekt, 2) ob'ekt, 3) adresat, 4) jarayonning yuzaga chiqishiuchun yordam beradigan yoki to'sqinlik qiladigan substansiya (initsiator,qurol, sabab), 5) fazoviy konkretlashtiruvchi (harakatning yuzaga chiqishi,yoki tugash o'rni) qarashi yoki bir qismi sub'ekt yoki ob'ektni tashkilqilgan substansiya.Semantik strukturaking original konsepsnyasi VI. P.Susov tomonidanilgari surildi. Unikg qarashicha, real haqiqat bir necha vaziyatlardantashkil topadi. Inson ongi konkret vaziyatlarni aks ettiradi, umumlashtiradiva ularni siteflarga birlashtiradi. Inson ongida umumlashgan vaziyatgayoki uning sinfiga ichki til shakllari mos qo'yiladi. Uni hosil qilish uchbosqichda bo'ladi; umumlashgan vaziyatga muvofiq bo'lgan tuzilishnihosil qiluvchi relyasion bosqich; relyasion strukturaga sub'ekt - predikatmunosabatini qo'shadigan predikatsion bosqich, predikatsion strukturagatemporgllik, modallik, personallik va boshqa qo'shimcha ma'nolarniyuklaydigan modifikatsion bosqich.
a,relyatemalardan tashkil topadi. Sakkiz relyatema farqlanadi: agentiv,agentiv bo'lmagan, patsiyentiv, atraktiv, lokativ, ablativ va instrumental.Ko'rinib turibdiki, Sems maqomi haqida hozirgi kunda tilshunoslaro'rtasida bir xillik yo'q. Bu narsa Sems realligini inkor qilish yokiuydirmaligiki tasdiqlash natijasida emas, balki uning favqulodda murakkabtuzilma ekanligi natijasidir.I.P.Susov gapning lisoniy belgi ekanligini e'tirof etgan holda uningkonkret (yoki gapnint tashqi tuzilishi) va abstrakt (gapning ichki tuzilishi)gaplarga ajratadi. Birinchisi ikkinchisini namoyon qiladi. Ikkinchisi harqanday konkret gapning zaruriy asosi hisoblanadi . Uning fikricha,abstrakt gap sintaktik faktni xususan, pozitsion tuzilishni, ya'ni onelementlarbilanto'ldirilmagan, konkret gapni shakllantiruvchi barcha momentlar ishtiroketmagan sub'ekt va predikat pozitsiyalarni ifodalaydi. Boshqachaaytganda, abstrakt gap gapning tuzilish sxemasidir. Abstrakt gap sintaktikna'no ifodalaydi. Aksincha, konkret gap esa yuqoridagi ko'rsatilgan barchaqo'shimcha momentlarni aks ettirib, sintaktik ma'nogagina emas, balkisupersintaktik ma'noga ham ega bo'ladi .Konkret gap ko'p bosqichli xarakterga ega bo'lib, gap hosil qilish(onomasiologiya) jarayonining oxirgi, yakuniy bosqichidir. Konkret gapoxirgi hosila sifatida ko'p bosqichli barcha ichki tuzilishlarga (nominativ,relyasion va boshqa) qarama-qarshi qo'yiladi.
12Gap hosil qilishning boshlang'ich nuqtasi alohida vaziyatlarningabstrakt bosqichda denotativ-referensional ma'no ifodalovchi mazmuniyo'xshashliklarni belgilashdan iborat. Shuning uchun ham har qanday gapsemantikasining tahlili vaziyat elementlari va ularning aks ettirishbosqichidagi muqobillarini aniqlashdan boshlanishi kerak.VAZIYAT ELEMENTLARIOngning paydo bo'lishi nutqning vujudga kelishi bilan bevositabog'liqdir. Nutq faoliyat bo'lib, u til yordami bilan, aloqa vositalariningmuayyan sistemasi bilan ro'yobga chiqadi. Ong bilan nutq o'zarochambarchas bog'langan. Ong voqelikni aks ettiradi, nutq esa ana shuongda aks etgan voqelikni bildiradi. Tilning asosiy birligi-so'zning ma'nosipredmet, harakat-hodisalarni aks ettiradi hamda hissiy va aqliy obrazdan iboratbo'ladi. Til yordamida jonli mushohadadan, hissiy bilishdan umumlashgan, mavhumtafakkurga o'tiladi.O'zaro munosabatda bo'lgan predmet, hodisa, xususiyat, harakat va hokazobirligidan tashkil topgap ob'ektiv borliqning alohida elementlari tilning asosiybirliklari - so'zning, alohida elementlar ansambli esa gapning denotati hisoblanadi.Gap denotati bo'lgan alohida elementlar ansambli ko'pchilik adabiyotlarda vaziyat(situatsiya) termini bilan nomlanadi. Har qanday vaziyat turli elementlarning o'zaromunosabatidan tashkil topgan bir butunlik - sistemadir. Vaziyat elementlaripredmetlar va belgilardan iborat . Predmetlar ob'ektiv olamdagi ma'lum belgixususiyatga ega bo'lgan mustaqil mohiyat - kishilik, o'simliklar, hayvonot olami,tabiat olami va h. ga mansub elementlar sanalsa, belgilar mustaqil mohiyat qatorigakirmaydigan, uning xususiyati, holati, harakati, munosabatlarini bildiruvchielementlar hisoblanadi.
13I.P.Susov tiilarning mantiq nazariyasiga amal qilgan holda predmetlarni nol'tipidagi elementlar, belgilarni esa nol' bo'lmagan (birinchi, ikkinchi va h.) tipdagielementlarga kiritadi. Elementlarning birinchi tipiga predmet belgilari, ikkinchi tipigapredmet belgilarining belgilari, uchinchi tipiga esa predmet belgini belgisining belgisioid bo'ladi.Anglashiladiki, har bir vaziyat elementlar darajalanishidan tashkil topgan.I.P.Susov vaziyatni bazis va bazis bo'lmagan vaziyatlarga ajratadi. Bazisvaziyat bir, ikki yoki uchta nol' tipidagi elementlardan tashkil topsa, bazis bo'lmaganvaziyat o'z sostavida nol' tipidagi elementga ega bo'lmaydi.Bazis vaziyat, o'z navbatida, immanent va nisbny vaziyatlarga bo'linadi.Immanent vaziyat faqat bir predmetdan iborat bo'ladi va o'ziga xos yoki jamlanganpredmetlarni aks ettiradi. Nisbiy vaziyat esa o'zaro belgi-munosabat bilan boglanganikki yoki uch predmetdan iborat bo'ladi. Har qanday munosabat yo'nalishxususiyatiga ega: bir predmetdan (boshlangan predmet) ikkinchi predmetga(yakunlovchi predmetga) qaratiladi. Vaziyat agar uch predmetli bo'lsa, u vaqtdamunosabatga bilvosita ishtirok etadigan qo'shimcha predmet ham ajratiladi. Vaziyatpredmetlari turlicha vazifada kelishlari mumkin:, agens, G1atsiyens (boshlang'ichpredmetlar); o'rin, qurol-vosita va boshq.Yuqoridagi yakka vaziyat elementlari ma'lum mavhum vaziyat prizmasi orqalitilda o'z muqobillariga ega bo'ladi.RELYASION STRUKTURARelyasion struktura vaziyat elementlari bilan ularning til ifodalari o'rtasidaoraliq strukturadir .Relyasion struktura ma'lum vaziyatning ongdagi gavdalantiruvchisi sanalib, uo'z navbatida, ifodalanmish sifatida tashqi struktura - sintaktik struktura orqaliifodalanadi. Demak, relyasion struktura gapning ichki tuzilishini tashkil etadi.Relyasion struktura ikki tomonlama munosabatga kirishadi. U, birinchidan, vaziyatbilan bog'langan. Ikkinchidan, konkret gaplar (jumla)ning alohida pozitsiyalarigabo'linishi bilan munosabatda bo'ladi. Boshqacha aytganda, relyasion struktura konkret
14gap siktaktik shakllarning eng muhim momentlarini umumlashgan, sxematik ifodasibo'lib, zazpyat elementlari bilan konkret gap elementlari o'rtasidagi oraliq zvenonitashkil etadi.Relyasion struktura tildan tashqaridagi vaziyat tuzilishini gavdalantiruvchi birbutunlikdir. Uning elementlarini I.P.Susov relyatema deb nomlaydi. Relyatemazaziyatning alohida elemektlarini - predmetlar va belgilarni umumlashgan tarzda aksettiradi. Relyasion struktura ham xuddi vaziyat elementlari kabi predmet va belgirelyatemalarga ajraladi. Belgi relyatemalar o'z navbatida, turli darajalarga (ranglarga)bo'linadi (birinchi, ikkinchi, uchinchi). Predmet relyatemalar nol' darajaga ega.Birinchi darajali belgi relyatemasi bevosita predmet relyatemasi bilan, ikkinchidarajali belgi relyatemasi birinchi darajali belgi relyatemasi bilan, uchinchi darajalibelgi relyatemasi ikkinchi darajali belgi relyatemasi bilan munosabatda bo'ladi.Shunday qilib, relyasion struktura ham bosqichni tashkil qiladi.Relyasion struktura elementlari vaziyat elementlarining ongda
O'ZBEK TILINING NAZARIY GRAMMATIKASI (o'zbek tili va adabiyoti yo'nalishi talabalari uchun o'quv qo'llanmasi) T O S H K E N T - 2 0 0 7 . 2 GAPNING MAZMUNIY TUZILISHI Har qanday lisoniy belgi shakl va ma'no birligidan iborat. Lekin an'anaviy sintaktik nazariyalarda asosan gapning shakliy tuzilishi o'rganib kelindi. Faqat ayrim o'rinlardagina (gapning kommunikativ maqsadiga ko'ra turlarini .
RUS TILINING AMALIY GRAMMATIKASI Mustaqil o rganuvchilar uchun Muharrir: M. Talipova Tex. muharrir: D. Talipov Sahifalovchi: Z. Talipova Nashriyot litsenziyasi:AI 275 15.06.2015 da berilgan Terishga berildi 03.03.2019. Bosishga ruxsat etildi 01.08.2019. Qog oz bichimi 84x108 1/16. TIMES garniturasi, Shartli bosma tabog i 15,2. Nashr tabog I 12,9 Adadi 2000. Buyurtma 12-08 «LESSON PRESS» MCHJ .
Rus tili 10 Intelektual va ma‘naviy tarbiya 6 Umumiy psixologiya 4 Til va madaniyat 4 O‘zbek va jahon adabiyoti 7 Stilistika va tanqidiy diskurs tahlili 6 O‘zbek va ingliz tillarining chog‘ishtirma grammatikasi 4 Ixtisoslik fani (Tarjima tanqidi, sohaviy tarjima, og‘zaki tarjima) 4 OCHIQ TANLOV KURSLAR 20 QO‘SHIMCHA FANLAR 9 .
Amaliy mashg’ulot - 20 soat Seminar mashg’uloti - 22 soat Auditoriya soatlarining jami -68 Mustaqil ish - 68 soat Jami – 136 soat Tuzuvchi: f.f.d.Pardayev A. O’zbek tilshunosligi kafedrasining 2019-yil 28-avgustdagi 1-son majlisi qarori bilan tasdiqlangan. Kafedra mudiri f.f.d.Pardayev A. Filologiya fakulteti o quv-uslubiy kengashining 2019-yil _- _dagi 1-son majlisi qarori .
tilshunoslari tomonidan o’rganilgan bo’lsada, ularning aksariyati rus, ingliz, koreys va boshqa tillardadir. Koreys tilida murakkab gaplar sintagmatikasi o’zbek tilida ilk bora o’rganilmoqda. Amaliy ahamiyati: mazkur ishimiz koreys tilini o’rganmoqchi bo’lganlarga
Agile Development and Scrum The agile family of development methods were born out of a belief that an approach more grounded in human reality – and the product development reality of learning, innovation, and change – would yield better results. Agile principles emphasize building working software that
Amrit Hindi Pathmala Series Jagriti Sulekhmala Series Jagriti Hindi Vyakaran Series Semester Series General Knowledge Series Value Education Series Toddler Trot Series Story Books AUP Worksheets General Books Effective from 1st Nov 2018 School Books Price List About Happy Hour Books There is nothing more precious in this world than our children, and nothing more enjoyable than happy children .
The section on illustration greatly benefited from Lys Drewett s ten years experience teaching archaeological illustration at the Institute of Archaeology and as illustrator on all my archaeological projects. Most of the illustrations derive from my field projects but, where not, these are gratefully acknowledged under the illustration. To any other archaeologists who feel I may have used .
Bridge oracle system is composed of 2 distinct parts including smart contracts which perform in blockchain network and oracle data carriers that bridges between blockchain and real-world data. 2.1.1. Smart Contracts Bridge oracle is consisted of 3 various smart contracts that interact with each other. One of the contracts is the Bridge API contract that client’s smart contract should inherit .
