9L.5: MGA HANDOUT PARA SA MGA TAGAPANGALAGA AT MGA .

KAB. 9 9L 5: MGA HANDOUT PARA SA MGA TAGAPANGALAGA AT MGA KOMUNIDAD9L.5: MGA HANDOUT PARA SA MGA TAGAPANGALAGAAT MGA KOMUNIDAD — PANGANGALAGANG DENTAL (ORAL) ATPAGSESEPILYO 9 , 3 0MALUSOG NA NGIPI N AT MALUSOG NA MG A BATAMaaaring magkaroon ng problema ang lahat ng bata sa ngipin nila; pero mas apektado nito ang mgabatang may kapansanan. Ilang mga espisipikong problema ang pagkasira ng ngipin, pagkabulok ngngipin o mga sakit ng ngipin at gilagid. Ang kalusugang oral ay ang paunang praktika ngpagpapanatiling malinis at malusog ng bibig (ngipin, dila, pisngi at labi) sa paggamit ng mga regular nagawain tulad ng pagsesepilyo, pagfo-floss at pagmumumog.Isa sa mga pangunahing pangangailangan sa kalusugan ng bawat bata angpagkakaroon ng malusog na bibig. Madalas na kailangang sumalalay sa ibaang mga batang may espesyal na pangangailangan para mapanatili nila angkalusugang oral nila. Ibig sabihin, kritikal ang papel ng mga tagapangalaga sapagpapanatili ng malusog na mga bibig ng mga batang nasa pangangalaganila.MG A PROBLEMANG KAUGNAY NG HINDI MALUSOG NA NGIPIN AT GILAGIDDagdag na panganib ng sakit sa pusoDagdag na panganib ng pulmonya at iba pang sakit sa baga Dagdag na sakit o hindi pagiging komportable sa bibig (kumakain/umiinom man o hindi) Bawas na pagkonsumo ng pagkain o likido dahil sa sakit o pagiging hindi komportable Di pagkakapantay-pantay ng ngipin o pagkabungi BAKIT MAS APEKTADO ANG MGA BATANG MAY KAPANSANAN? 3 7Mas malaki ang panganib ng mga batang may espesyal na pangangailangan na magkaroon ng mahinangkalusugang oral kumpara sa ibang bata, dahil sa maraming dahilan. May mas mataas na pagkakaugnaysa mga kahirapang pam-behavior, kognitibo (pag-iisip) o mobilidad (pagkilos) o mga problema sapaglunok, pagkahirin o gastroesophageal reflux. Maaaring maging hadlang ang mga kahirapang ito sapagpapanatili ng angkop na kalusugang oral.MG A ESPISI PIKONG KONDISYON NANAGLALAGAY SA MGA BATA SAPANG ANIB Cleft lip at/o palate o iba pang mgakaibahan sa estruktura ng bibig, mukha o ulo Cerebral palsy Down syndrome Mga kapansanang biswal Mga kapansanan sa pandinig Mga seizure disorder Mga kapansanang developmental o sapagkatuto Impeksiyong HIV393

KAB. 9 9L 5: MGA HANDOUT PARA SA MGA TAGAPANGALAGA AT MGA KOMUNIDADIBA PANG SALIKKapag ang bata ay ooooooohindi madaling maigalaw ang labi, dila at pisngi niya sapagkain at pag-inom, hindi niya magagamit ang natural napaglilinis na nagagawa ng mga estrukturang ito.hindi makagalaw o maikoordina ang mga braso at kamayniya, maaaring magkaroon siya ng problema sapagsesepilyo o sa pagfo-floss.hindi sapat ang laway, maaari siyang magkaroon ngproblema sa pagtanggal ng mga piraso ng pagkain palabasng bibig niya.nasa limitadong dieta o hindi sa bibig pumapasok angpagkain o likido, maaaring matuyo ang bibig niya at maytumubong masasamang bakterya na maaaring magingsanhi ng sakit niya.umiinom ilang mga gamot, maaaring makaranas siya ngpagdurugo o pamamaga ng gilagid at pagkabulok ng ngipin.gumagamit ng bote nang masyadong matagal, bakamagkaroon siya ng labis na pagkabulok ng ngipin at/o mgaisyu sa pagkakapantay ng ngipin.nabigyan ng labis na dami ng malagkit o matamis napagkain/likido, maaaring magkaroon siya ng nabubulok nangiping natatanggal na.MG A TANDA NG PROBLEMA SA KALUSUGAN NG BIBIG Pagtanggi sa pagkain o likidoPagkahilig sa mas malambot na mga pagkain kaysa masmatitigas, mas may teksturang pagkainMagngalit ang ngipinPaninilaw ng ngipinMabahong hiningaSensitibidad sa paghawak sa bibig o sa paligid nitoIpakilala ang kalusugan ng bibig atmga gawain sa pagsesepilyo sa mgasanggol at bata sa pinakamaagangpanahong kaya. Kapag lumitaw na angunang ngipin, handa na ang bata sapagsesepilyo. Kayang ituro angkalinisan ng bibig nang mas maaga.BATAYANG PAG-AALAGA SA BIBIG AT PAGSESEPILYOKarapat-dapat ang bawat bata sa malinis at malusog na bibig. Hindi kailangan ng maraming dagdagna oras ang pagbuo ng plano para sa batayang pag-aalaga ng bibig para sa bawat bata. Katulad ngpaghuhugas ng kamay bago at pagkatapos kumain, kayang maipasok nang madali ang paglilinis ngbibig ng bata sa mga gawain.Mga Direksiyon sa Batayang Pag-aalaga sa BibigMAINAM PARA SA: Lahat ng sanggol at mga bataKAILAN GAGAW IN:oAraw-araw, iminumungkahing 2-3 beses kada araw. Madalas pagkatapos ng araw-araw napagkain/meryenda o pagkagising at bago matulog.394

KAB. 9 9L 5: MGA HANDOUT PARA SA MGA TAGAPANGALAGA AT MGA KOMUNIDADPAANO GAGAW IN:ooooooKargahin ang bata nang deretso sa braso mo o iposisyon sila nang deretso sa komportablengnakaupong posisyon.Gumamit ng malinis na tubig kasama ang sepilyo, finger brush, o malambot at mainit-init natela.Ipakita sa bata ang sepilyo o tela at ibigay ito para supsupin, isubo o kagatin nang may bantay.(Baka kailangang mangyari ito nang maraming beses bago subuking linisin ang bibig ng bata.)Sa pagpapakita ng bata ng pagtanggap sa mga bagay, unti-unting masahihin ang labi, dila, loobng pisngi at nakalabas na ngipin at gulagid gamit ang sepilyo o tela. Maaaring saglit lang ito saumpisa (5-10 segundo) o hanggang 2 minuto.Ulitin hangga’t kailangan bago at pagkatapos ang oras ng pagkain sa araw.Ulitin pagkatapos ng iba pang pangyayari kung kailan kailangang malinis ang bibig(halimbawa: pagkatapos ng pagkakasakit o pagsusuka).Ideal na makatanggap ang mga bata ng wastong pangangalaga ng bibig nangdi bababa sa tatlong beses kada araw. Kailangan ng mga batang may espesyalna pangangailangan ng pangangalaga nang mas madalas. Rekomendadonglinisin ang buo nilang bibig bago at pagkatapos ng bawat pagkain. Mapipigilannito ang pagkakasakit pati na ang aspirasyon kung masyadong maagangpinahiga ang bata pagkatapos kumain at may natirang pagkain sa bibig nila.ANG 1-2-3 GAME 3 8Isa itong nakatutulong na paraang mabisa sa mga batang may sensitibong sistema ng pandama, samga hindi komportable sa pangangalaga sa bibig o para sa mga may limitadong karanasan sapangangalaga ng bibig. Nakatutulong ang larong ito para mabuo ang tiwala ng bata sa tagapangalaganila sa mga gawain sa paglilinis ng bibig. Natututuhan nila na ang paghawak, o karanasan, ay hindilalagpas sa “3.”Mga Direksiyon:① Ipakita sa bata ang sepilyo o tela.② Hawakan ang bahagi ng katawan na pinakakomportable ang③④⑤⑥⑦⑧bata (halimbawa: sa labi, sa kamay, sa balikat o sa loob ngbibig).Para sa bawat hawak ng sepilyo o tela, bilangan nang malakasang bata ng “1-2-3.” Huwag bumilang hanggang 4!Pagdating ng “3,” itigil ang paghawak at tanggalin ang sepilyo otela sa katawan ng bata.Ipupuwesto uli ang sepilyo o tela sa katawan ng bata (saparehong bahagi ng katawan o mas malapit sa target—sa loobng bibig) at magsisimula uli ang pagbilang “1-2-3.”Ulitin ang prosesong ito hangga’t hinahayaan ng bata, palapit saloob ng bibig niya.Kapag nasa loob na ng bibig, pareho pa rin ang proseso.Bumilang nang malakas ng “1-2-3” habang hinahaplos o sinesepilyo ang dila, pisngi at ngipin.DAGDAG: Simulan sa pagbibilang nang mabilis para maging saglit lang ang haplos. Kapagpumayag na ang bata, unti-unting bagalan ang pagbibilang (“1 2 3 ” “1 2 . 3 .” “1 . 2 . 3 ”.395

KAB. 9 9L 5: MGA HANDOUT PARA SA MGA TAGAPANGALAGA AT MGA KOMUNIDADPara sa mga sanggol at mga batang may sensitibong sistema ng pandama omay limitadong karanasan sa pangangalaga ng bibig, mahalagang magsimula samaiigsing paglilinis para mapanatiling positibo ang karanasan.MGA TIP SA PAGSUPORTA NG MALULUSOG NA BIBIG AT NGIPIN① Tumulong. Malaki ang posibilidad na kakailanganin ng mga batang may kapansanan ang kunganong tulong (mula sa kaunti hanggang sa buo) para sa mga gawain sa kalinisan ng bibig(paglilinis ng bibig/ngipin). Araw-araw dapat ibigay ang wastong pangangalaga ng bibig, atmaraming beses para sa bawat bata.② Maging malikhain. Pumili ng sepilyo na angkop sa pisikal na kakayahan at mga kagustuhan sapandama ng bawat bata. Para sa mga batang may problema sa paghawak ng sepilyo, pumili ngmay mas maigsi at mas makapal na hawakan. Iangkop ang sepilyo sa pagpapakapal nghawakan gamit ang foam o tape. Kapag inayawan ng bata ang sepilyo, sumubok ng tela ofinger brush.③ Magbigay ng maraming ensayo. Magbigay ng maraming pagkakataon para makasali ang batasa mga gawain sa paglilinis ng bibig araw-araw. Mas madalas na gumamit ang bata ng sepilyo,mas dadali ang mga gawaing ito at mas mabilis niyang magagawa ang pangangalagang itomag-isa.④ Mabagal at maigsi. Kapag nagsisimula pa lang na magkaroon ng pangangalaga sa bibig ngbata, magbigay ng maiigsing karanasan lang at dahan-dahanin ang pagpasok sa loob ng bibigng bata. Baka hindi payagan ng bata ang paghawak sa bibig o sa mukha. Respetuhin ang kayaniyang tanggapin at unti-unting pahabain ang oras at pagandahin ang kalidad ngpangangalaga niya ng bibig.⑤ Huwag magsimula sa bibig. May ilang mga batang hindi bukas sa paghawak sa labas o loob ngbibig. Nakatutulong na estratehiya ang pagbibigay ng haplos/masahe sa ibang mga bahagi ngkatawan tulad ng kamay at braso at unti-unting paglapit sa mukha at bibig. Respetuhin angkayang tanggapin ng bata at unti-unting pahabain ang oras at pagandahin ang kalidad ngpangangalaga niya ng bibig.⑥ Maging masaya. Gawing masaya ang pangangalaga ng bibig sa pagiging mapaglaro palagi.Mapananatili ring positibo ang mga bagay sa pamamagitan ng pagdahan-dahan at pagrespetosa kayang tanggapin ng bata.⑦ Magbigay ng mabuting mga pagpipilian. Limitahan ang pagkain ng bata ng matatamis napagkain o pag-inom ng mga likidong maraming mga sangkap na masama para sa ngipin atgilagid (halimbawa: asukal).⑧ Limitahan ang mga bote. Mas malaki ang posibilidad na mabulok ang ngipin ng mga batanggumagamit ng bote nang matagal. Kapag kailangan ng bata ang bote para makapahinga,396

KAB. 9 9L 5: MGA HANDOUT PARA SA MGA TAGAPANGALAGA AT MGA KOMUNIDADsubuking magbigay ng tubig sa halip na gatas o formula—linisin ang bibig niya pagkataposniyang uminom ng gatas o formula mula sa bote.⑨ Humanap ng dentista. Kailangang magpadentista ang bata (doktor sa bibig/ngipin) paglabaspa lang ng una niyang ngipin. Pagkatapos noon, kailangang makatanggap ang bata ng regularna pangangalagang dental sa buong taon. Sa ganitong paraan, kapag nagkaroon ng problema,maagap itong matutugunan bago maging seryoso.397

KAB. 9 9L 5: MGA HANDOUT PARA SA MGA TAGAPANGALAGA AT MGA KOMUNIDAD398

Ideal na makatanggap ang mga bata ng wastong pangangalaga ng bibig nang di bababa sa tatlong beses kada araw. Kailangan ng mga batang may espesyal na pangangailangan ng pangangalaga nang mas madalas. Rekomendadong linisin ang buo nilang bibig bago at pagkatapos ng bawat pagkain. Mapipigilan