Rapport - Home SERV
RapportKennisdiffusie en innovatie in Zorg enWelzijnTwaalf inspirerende voorbeelden van organisaties in de woonzorg, thuiszorg enondersteuning van personen met een handicapBrussel, april 2017Gert VerdonckSERV DB 20170419 Innovatie in zorg en welzijn RAP.docxStichting Innovatie & Arbeid Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T 32 2 209 01 11info@serv.be www.serv.be/stichting
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en WelzijnBij gebruik van gegevens en informatie uit dit rapport wordt een correcte bronvermelding op prijsgesteld.2
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en WelzijnInhoudInhoud . 3Samenvatting. 81Inleiding. 102Trends in zorg en welzijn . 112.1Vermaatschappelijking van de zorg . 112.2Complexe zorgvragen . 122.3Het profiel van zorgmedewerkers en de benodigde competentiesveranderen . 122.4Zorgorganisaties staan voor een omkering in hun dienstenmodel . 132.5Zorgtechnologie is in volle ontwikkeling . 133Situering van de subsectoren . 153.1Woonzorgcentra . 153.1.1Het beleidskader woonzorgcentra. 153.1.2Korte schets van de sector . 153.1.3Trends in de sector . 153.2Thuiszorg en –verpleging . 163.2.1Het beleidskader thuiszorg en -verpleging . 163.2.2Korte schets van de sector . 163.2.3Trends in de sector . 163.3Ondersteuning voor personen met een handicap . 173.3.1Het beleidskader voor de ondersteuning voor personen met een handicap . 173.3.2Korte schets van de sector . 193.3.3Trends in de sector . 194Innovatie in zorg en welzijn . 214.1Definitie van innovatie . 214.2Kennisdiffusie en samenwerking . 234.3De rol van digitalisering . 244.4Ondersteuning van innovatie in zorg en welzijn . 255De cases . 265.1De Wingerd: kleine participatieve woonvorm . 285.1.1Missie en visie . 295.1.2Innovatie . 295.1.3Kleine participatieve woonvorm . 323
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en Welzijn5.1.4Kennisdiffusie en samenwerking. 355.1.5Drempels en triggers voor innovatie . 365.1.6Rol van de overheid . 385.2Curando: implementatie van verzorgend wassen . 385.2.1Missie en visie . 395.2.2Innovatie . 395.2.3Project verzorgend wassen. 415.2.4Kennisdiffusie en samenwerking. 435.2.5Drempels en triggers voor innovatie . 455.2.6Rol van de overheid . 465.3Triamant: CASMA in praktijk. 475.3.1Missie en visie . 495.3.2Innovatie . 505.3.3CASMA in de praktijk . 525.3.4Kennisdiffusie en samenwerking. 545.3.5Drempels en triggers voor innovatie . 555.3.6Rol van de overheid . 555.4Zorgbedrijf Roeselare: werknemersparticipatie als sleutel totinnovatie . 555.4.1Missie en visie . 575.4.2Innovatie . 575.4.3Participatie van werknemers en hun vertegenwoordigers . 595.4.4Kennisdiffusie en samenwerking. 615.4.5Drempels en triggers voor innovatie . 625.4.6Rol van de overheid . 635.5De Zwaluw: sensomotorische integratie . 635.5.1Missie en visie . 635.5.2Innovatie . 645.5.3Sensomotorische integratie . 655.5.4Kennisdiffusie en samenwerking. 665.5.5Drempels en triggers voor innovatie . 675.5.6Rol van de overheid . 685.6Landelijke Thuiszorg: zorgdiensten digitaal stroomlijnen . 695.6.1Missie en visie . 705.6.2Innovatie . 704
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en Welzijn5.6.3De zorgdiensten digitaal stroomlijnen . 725.6.4Kennisdiffusie en samenwerking. 735.6.5Drempels en triggers voor innovatie . 745.6.6Rol van de overheid . 755.7thuiszorg vleminckveld: open innovatie . 765.7.1Missie en visie . 775.7.2Innovatie . 785.7.3Open innovatie . 785.7.4Kennisdiffusie en samenwerking. 795.7.5Drempels en triggers voor innovatie . 815.7.6Rol van de overheid . 815.8Groep Backaert: specialisatie wondzorg en ICT inpatiëntendossiers . 825.8.1Missie en visie . 845.8.2Innovatie . 855.8.3Specialisatie wondzorg en ICT in patiëntendossiers . 865.8.4Kennisdiffusie en samenwerking. 875.8.5Drempels en triggers voor innovatie . 895.8.6Rol van de overheid . 905.9OLO: maatschappelijke tendenzen vertalen naar aanbod . 925.9.1Missie en visie . 935.9.2Innovatie . 935.9.3Maatschappelijke tendensen vertalen naar aanbod . 945.9.4Kennisdiffusie en samenwerking. 985.9.5Drempels en triggers voor innovatie . 995.9.6Rol van de overheid . 995.10GID(t)S en Dominiek Savio Instituut: innovatie vandienstenmodel . 1005.10.1Missie en visie . 1025.10.2Innovatie . 1025.10.3Innovatie van dienstenmodel . 1055.10.4Kennisdiffusie en samenwerking. 1075.10.5Drempels en triggers voor innovatie . 1095.10.6Rol van de overheid . 1095.11Monnikenheide: inclusie in twee richtingen . 1105
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en Welzijn5.11.1Missie en visie . 1115.11.2Innovatie . 1115.11.3Inclusie in twee richtingen met een continuüm van zorgondersteuning . 1125.11.4Kennisdiffusie en samenwerking. 1135.11.5Drempels en triggers voor innovatie . 1155.11.6Rol van de overheid . 1165.12Autimismus: Convent 22, een uniek woonmodel . 1175.12.1Missie en visie . 1185.12.2Innovatie . 1185.12.3Een uniek woonmodel . 1195.12.4Kennisdiffusie en samenwerking. 1205.12.5Drempels en triggers voor innovatie . 1225.12.6Rol van de overheid . 1226Bevindingen over de cases heen . 1236.1Innovatie is gericht op de kwaliteit van het leven . 1236.2Betrokkenheid van de zorgvragers en medewerkers is essentieel . 1246.3Innovaties van producten, processen en zeker vandienstenmodellen . 1246.4Nood aan een goede langetermijnstrategie . 1266.5Een keten aan zorgvoorzieningen . 1276.6Nood aan de functie van zorgcoach . 1276.7Digitalisering ondersteunt de innovatieprocessen . 1286.8Kennisdiffusie en samenwerking staan hoog op de agenda . 1286.9Een zekere openheid voor samenwerking met commerciëlebedrijven en kenniscentra. 1296.10Nood aan een aangepaste arbeidsorganisatie . 1306.11Inspirerend leiderschap is een belangrijke motor van innovatie . 1307Vraag naar ondersteuning door de overheid bij innovaties . 1307.1Betrokkenheid bij het beleid is van groot belang . 1317.2Ruimte voor nieuwe verdienmodellen. 1317.3Vraag naar standaarden in digitalisering . 1327.4Superviserend vertrouwen en vraaggestuurde steun . 1327.5Aanpak van administratieve lasten . 1327.6Transparantie en continuïteit in regelgeving . 1327.7Een basisfinanciering die kwaliteit ondersteunt . 1336
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en Welzijn7.8Een regelluw ondersteuningskader voor vernieuwing . 1337.9Toegang tot reguliere (innovatie-) steunmaatregelen . 1347.10Ontschotten ondersteunen . 1347.11Ondersteuning van kennisdiffusie en samenwerking . 1357.12Vernieuwing in de zorgprofielen en nieuwe functies . 135Referentielijst . 137Websites . 140Afkortingenlijst . 142Lijst met figuren en tabellen . 144Bijlagen . 1457
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en WelzijnSamenvattingDe sectoren zorg en welzijn zijn volop in transitie. We zien verschillende tendensen die hetzorglandschap beïnvloeden. Er wordt ingezet op inclusie van zorgbehoevenden in het maatschappelijk leven,ondersteuning in de thuisomgeving (vermaatschappelijking van de zorg) en de organisatie enfinanciering van de zorg vanuit het perspectief van de zorgvrager. Zorgvragen veranderen door socio-demografische, culturele en medische factoren. Zorgberoepen, zorgcompetenties en de arbeidsorganisatie zijn in transitie. Het profiel en degevraagde competenties wijzigen, er zijn kraptes op de arbeidsmarkt en de arbeidsorganisatiedient te worden afgestemd op nieuwe vragen en noden en zorgoplossingen. Zorgorganisaties worden genoodzaakt tot aanpassingen aan hun dienstenmodel en hunsamenwerkingsmodellen, tot meer vraaggestuurd werken en tot het meer complementairwerken ten aanzien van reguliere voorzieningen. Technologische veranderingen bieden binnen zorg en welzijn kansen tot andere en beterezorg en een andere organisatie van de zorg maar brengen ook heel wat vraagstukken metzich mee (zowel op operationeel vlak als op het vlak van ethiek, veiligheid, privacy enbetaalbaarheid).Bevindingen uit het onderzoekGesprekken met vijf woonzorgcentra, drie thuiszorg- en thuisverplegingsorganisaties en vierinitiatieven voor personen met een handicap brachten een aantal relevante inzichten naar voormet betrekking tot de visie op innovatie, de rol van technologie en ICT, de omschakeling naarnieuwe dienstenmodellen, samenwerking met andere organisaties en sectoren en de rol van deoverheid.Innovatie is gericht op de kwaliteit van het levenInnovatie in de sector van zorg en welzijn is gericht op het verbeteren van de kwaliteit van hetleven van de zorgvragers. Hierbij is het van belang de kwaliteit van de zorg te verbeteren enantwoord te bieden op nieuwe behoeften. De cases die we in kaart brachten willen op dezevlakken excelleren en willen organisatie-breed en continu innoveren. Innovatie is voor hen vaakincrementeel en soms disruptief. Innovatie komt in zowat alle cases meestal participatief tot stand,in samenwerking met de betrokken zorgvragers en met het personeel. Ook hebben dezeinspirerende cases aandacht voor disseminatie van kennis en ervaringen naar andereorganisaties in de zorg- en welzijnssector. Er is een grote verscheidenheid aan innovaties en wieinnovatief is op één aspect, is dat meestal ook op meerdere domeinen: product- ofdienstinnovatie, procesinnovatie én innovatie van het dienstenmodel. In deze cases zien we datinspirerend leiderschap een belangrijke motor voor innovatie is.Technologie en digitalisering ondersteunen innovatieprocessenWe zien in de cases dat ICT-tools de innovaties op het vlak van producten, diensten en processenondersteunen. Zo zien we slimme systemen van val- en verdwaaldetectie en ontwikkelingen inde medische zorg, zoals de gespecialiseerde wondzorg. Meer verfijnde hulpmiddelen maken hetmogelijk om langer zelfstandig te wonen, zowel bij ouderen als bij personen met een handicap.Ook in de residentiële voorzieningen hebben technologische vernieuwingen hun impact.Organisaties stroomlijnen de organisatieprocessen in het algemeen en maken werk vandigitalisering van de informatiestromen in het bijzonder.8
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en WelzijnDe digitalisering van de informatie en communicatie – met onder andere de elektronischepatiëntendossiers - doet zijn intrede vooral in de ouderenzorg, maar bij uitbreiding in allezorgsectoren en zal in de toekomst wellicht voor een sterke ondersteuning van de zorgprocessenkunnen zorgen.Organisaties maken werk van nieuwe dienstenmodellen en uitbreiding van dezorgketenHet dienstenaanbod van organisaties komt op dit moment onder druk te staan omwille van devele veranderingen in financiering en regelgeving. De persoonsvolgende financiering in de sectorvan ondersteuning voor personen met een handicap zorgt voor een switch van aanbod- naarvraaggestuurd werken. In woonzorgcentra worden plaatsen voorbehouden voor de meestzorgbehoevenden waardoor het dienstenmodel zich moet aanpassen en men ook ambulantezorg in het dienstenpakket moet opnemen. In de lijn hiervan zien we dat een verhoogdesamenwerking met andere organisaties de eigen diensten beter stroomlijnt.De organisaties die we onder de loep namen, zetten in op het aanbieden van meerdere dienstenbinnen de keten van zorg. Deze evolutie naar uitbreiding van de keten, zagen we in de driesubsectoren. Men wil een brede waaier aan zorg kunnen aanbieden, een schakelfunctie zijn naarandere diensten en soms ook over de sectorgrenzen heen samen kunnen werken.Bij innovatie staan kennisdiffusie en samenwerking met collega’s en kenniscentra hoog op deagenda en er is een zekere openheid naar samenwerking met commerciële bedrijven. De sectorzorg en welzijn staat op dit moment echter zo onder druk dat sommige organisaties toch geneigdzijn om enige terughoudendheid aan de dag te leggen. De grootste koudwatervrees om samente werken is er tussen de ‘profit’ en ‘social profit’. De opkomende concurrentiedruk werpt eenschaduw op de langetermijnstrategieën en op het sociaal ondernemerschap, waaraan nochtansgrote nood is.Vraag naar ondersteuning door de overheidDe actuele transities in het zorg- en welzijnslandschap voeren de druk op innovatie op en vandaar ook de vragen naar ondersteuning door de overheid.We zien dat alle organisaties veel belang hechten aan betrokkenheid bij het tot stand komen vanhet beleid. Verschillende organisaties geven aan dat de overheid hier vandaag al sterk op inzet.Verder is er een grote vraag naar standaarden in de digitalisering. Het is van belang dat deoverheid zorgt voor de verbindende software.Bij het inzetten van steuninstrumenten is er volgens de bevraagde organisaties nood aansuperviserend vertrouwen en oog voor vraaggestuurde steun. Alle organisaties dringen aan ophet verminderen van de administratieve lasten en pleiten voor transparantie en continuïteit inregelgeving. De vraag blijft ook naar een basisfinanciering die kwaliteit en dus ook innovatieondersteunt en naar een regelluw ondersteuningskader voor vernieuwing. Aansluitend hierbijwordt de vraag opgeworpen naar toegang tot reguliere instrumenten inzake innovatiesteun.Uit de gesprekken blijkt dat de organisaties het belangrijk vinden dat de overheid mee ruimte voornieuwe verdienmodellen schept en de ontschotting tussen de subsectoren ondersteunt. Ookhefbomen voor kennisdiffusie en samenwerking worden gezien als belangrijke potentiëlebeleidsinstrumenten om innovatie te ondersteunen.Tot slot vraagt ook de vernieuwing in zorgprofielen en de behoefte aan nieuwe functies encompetenties een actieve rol van de overheid. Een voorbeeld hier is de groeiende behoefte aanzorgcoaches die in een wijzigend en complex zorglandschap de zorgvrager bijstaan om snel enefficiënt een antwoord te vinden op de zorgvraag.9
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en Welzijn1InleidingDeze studie brengt twaalf cases in beeld uit drie verschillende subsectoren van welzijn en zorg.Het is niet de bedoeling om representatief te zijn. De sector en zelfs de subsectoren zijn zo diversdat veralgemenen niet wenselijk is. De voorbeelden zijn gekozen omwille van hun inspirerendappel voor bepaalde aspecten van kennisdiffusie en innovatie. We bekijken cases in dewoonzorg, in de thuiszorg & -verpleging en in de ondersteuning van personen met een handicap.De selectie van de twaalf cases is gebeurd in overleg met de expertengroep die het onderzoekbegeleidde. Hierbij is rekening gehouden met een spreiding over de subsectoren en regio’s.De casestudies zijn voorafgegaan door een brede verkenning van de sector van welzijn en zorg.Diverse studies en publicaties waren een noodzakelijke basis en inspirerende bron om de veleinformatie uit de cases te kunnen kaderen. Tijdens de voorbereidende gesprekken is contactopgenomen met het brede middenveld, waaronder Verso, Zorgnet-Icuro, VlaamsWelzijnsverbond, eHealthcommunity Voka, UNIZO – Federatie Vrije Beroepen, Flanders Care,VAPH, VIVO, het innovatienetwerk van het Agentschap Innoveren & Ondernemen, diverse zorgen welzijnsorganisaties, de SAR WVG, In4Care, VVSG, VLOZO, Cretecs led-zorgtechnologie,enz. Uit deze gesprekken is duidelijk geworden welke cruciale bekommernissen best kondenmeegenomen worden in deze studie.Hoofdstuk twee van dit rapport geeft een overzicht van trends in zorg en welzijn. Hoofdstuk driezoemt vervolgens kort in op de drie subsectoren: woonzorgcentra, thuiszorg en –verpleging,ondersteuning voor personen met een handicap. Hoofdstuk vier schetst de definitie en de contextvan innovatie in zorg en welzijn. Telkens worden de hoofdlijnen weergegeven, zoals ze in deliteratuur en door ervaringsdeskundigen worden verwoord.In hoofdstuk vijf worden de twaalf organisaties voorgesteld en worden hun ideeën en praktijkenmet betrekking tot innovatie beschreven.Woonzorgcentra De Wingerd Leuven, vzw Curando Ruiselede, vzw Triamant Turnhout, nv Zorgbedrijf Roeselare, publiekrechtelijke vereniging De Zwaluw Vollezele, nvThuiszorg Landelijke Thuiszorg, vzw thuiszorgorganisatie vleminckveld Antwerpen, vzw Gespecialiseerde thuisverpleging Groep Backaert Erpe Mere, bvbaZorg en ondersteuning voor personen met een handicap OLO, Diensten- en Begeleidingscentrum Openluchtopvoeding Brasschaat, vzw GiD(t)s en Dominiek Savio Instituut Gits, vzw Monnikenheide(Emmaus) Zoersel, vzw Autimismus Gent, vzw10
Kennisdiffusie en innovatie in Zorg en WelzijnDe indeling van de cases is gebaseerd op de hoofdactiviteit en op basis daarvan onderscheidenwe vijf woonzorgcentra, drie diensten voor thuiszorg of –verpleging en vier organisaties voorondersteuning van personen met een handicap. In elke case wordt een speciaal aspect van huninnovatiebeleid in de kijker gezet.In hoofdstuk zes wordt een samenvatting gemaakt van de bevindingen in de cases met betrekkingtot drempels en triggers voor kennisdiffusie en innovatie.Tot slot geven we in hoofdstuk zeven de vragen van de betrokken organisaties naarondersteuning door de overheid.Bij deze willen we ook alle gesprekspartners hartelijk danken voor hun tijd en om hun ervaringenen kennis met ons te delen. Collega-zorgverleners kunnen zeker inspiratie putten uit de talrijkevoorbeelden van innovatie in de verschillende cases en de overheid heeft hiermee een vingeraan de pols van het werkveld. Met dank ook aan de leden van de expertengroep en allegesprekspartners in de verkennende fase van dit onderzoek.2Trends in zorg en welzijnDe sectoren van zorg en welzijn zijn volop in transitie. Onder meer het zorg- en welzijnsbeleidzorgt voor vernieuwingen in het ondersteuningskader voor zorgvragers en ook de samenlevingverandert. Er komen nieuwe zorgvragen én –antwoorden naar boven.De Strategische adviesraad voor het Vlaamse welzijns-, gezondheids- en gezinsbeleid (SARWGG) spreekt in deze context van vermaatschappelijking van de zorg met het oog op een meerinclusief burgerschap van alle zorgvragers en doelgroepen in zorg en welzijn.Vermaatschappelijking van de zorg: verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd wordtom mensen met beperkingen (van lichamelijke, verstandelijke of psychische aard), chronischzieken, kwetsbare ouderen, jongeren met gedrags- en emotionele problemen, mensen die inarmoede leven, met al hun mogelijkheden en kwetsbaarheden een eigen zinvolle plek in desamenleving te laten innemen, hen daarbij waar nodig te ondersteunen en de zorg zoveelmogelijk geïntegreerd in de gemeenschap te laten verlopen (SAR WGG, 2012).Onderstaande trends zijn gebaseerd op literatuur en gesprekken met deskundigen inkenniscentra en gespecialiseerde organisaties van het middenveld. Vijf prominenteveranderingen in het zorglandschap zijn (1) de vermaatschappelijking van de zorg, (2) detoename van complexiteit van de zorgvragen, (3) een wijzigend profiel van de zorgmedewerkersen de nieuwe competentiebehoeften, (4) de tendensen naar een omkering in het dienstenmodelvan de zorgorganisaties en (5) de ontwikkelingen in de zorgtechnologie.2.1Vermaatschappelijking van de zorgZowel de zorg voor ouderen als de zorg en ondersteuning van pe
met betrekking tot de visie op innovatie, de rol van technologie en ICT, de omschakeling naar nieuwe dienstenmodellen, samenwerking met andere organisaties en sectoren en de rol van de overheid. Innovatie is gericht op de kwaliteit van het leven Innovatie in de sector van zorg en welzijn is gericht op het verbeteren van de kwaliteit van het
Rapport statistique – Fonction publique hospitalièr e 2009 . PRESENTATION DU RAPPORT HOSPITALIER DE LA BND 2 Caisse des dépôts- Etablissement de Bordeaux – PPGE1 – Rapport annuel BND 2009 – oct.11 . PPGE1 – Rapport annuel BND 2009 – oct.11 % trajet % %. % CNRACL % % i % % % %. .
Rapport statistique – Fonction publique territorial e 2009 . PRESENTATION DU RAPPORT TERRITORIAL DE LA BND 2009 2 Caisse des dépôts- Etablissement de Bordeaux – PPGE1 – Rapport annuel BND 2009. . Rapport annuel BND 2009 % 133,9. 3. % Jours % 4. %
RAPPORT ANNUEL 2016-2017 OTTIAQ 3 2 TABLE DES MATIÈRES Raison d’être, mission, vision, valeurs et logo 4 Lettres de présentation 5 Rapport du président du conseil d’administration 7 Rapport des activités du conseil d’administration (article 5) 10 Rapport des activités du comité sur la réserve d’actes 16
-Rapport commun portant sur les dimensions didactiques et pédagogiques de l'épreuve page 47-Rapport sur les dimensions partenariales de l'enseignement page 52-Rapport sur l'épreuve de mise en situation professionnelle : option architecture page 57-Rapport sur l'épreuve de mise en situation professionnelle : option arts appliqués page 61
(ÉAV de 5,24 par rapport à 1,97) et des taux d’invalidité (DASH de 60,23 par rapport à 25,70) considérablement plus élevés. Les fumeurs présentaient égale-ment une issue moins favorable sur le plan de la douleur (ÉAV de 4,43 par rapport à 2,36) et de l’invalidité (DASH de 51,06 par rapport à 29,67). Au sein
– le rapport statistique présentant sous forme de listes les projets financés et les emprunts levés en 2009 par la BEI, et la liste des projets du FEI. Des tableaux de synthèse pour l’année 2009 et pour les cinq dernières années sont également présentés. Le Rapport annuel est disponible sur le site Web de la Banque, à
L’une de ses missions est d’établir un rapport annuel sur l’activité de la statistique publique. Ce rapport est remis au Parlement et rendu public. Le présent rapport porte sur 2009, première année d’existence de l’Autorité, cette dernière s’étant réunie pour la première fois en juin 2009.
Chapitre II – Rapport statistique sur la Loi sur l’accès à l’information Loi sur l’accès à l’information — Rapport annuel 2008-2009 5 Tendance générale de la charge de travail L’Annexe B fait un survol du rapport statistique sur les demandes présentées en vertu
