Yaman Ng Lahi DEPED COPY

4Yaman ng LahiCOPYWika at Pagbasa sa FilipinoEPEDKagamitan ng Mag-aaralAng aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ngmga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibangnasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna atmungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.DMahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.Kagawaran ng EdukasyonRepublika ng PilipinasiAll rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Yaman ng Lahi Wika at Pagbasa sa Filipino – Ikaapat na BaitangKagamitan ng Mag-aaralUnang Edisyon 2015Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatangari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ngahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mgamaaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”PYAng mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names,tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ngkarapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at FilipinasCopyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulangpahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upangmakuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga mayakda ang karapatang-aring iyon.COTanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaadlamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ang hindinakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mgatagapaglathala at sa mga may-akda.Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa filcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.Kalihim : Br Armin A. Luistro FSCDInilathala ng Kagawaran ng EdukasyonPangalawang Kalihim : Dina S. Ocampo, PhDEPEMga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaralPunong Tagapangasiwa: Angelika D. JabinesMga Manunulat: Sancho C. Calatrava, Modesta R. Jaurigue, Fragilyn B. Rafael,Dolorosa S. de Castro, Josenette R. Brana, Mary Ann H. Umadhay,Cynthia Reyroso, Arjohn Gime, Robena delos Reyes,Arabella Mae Z. Soniega, Fe Catalina Guinto, Yaledegler S. Maligaya,Anna Marie Aranzanzo, Maria Hazel J. Derla, Gratcielo Chiara D. Badillo,at Angelika D. JabinesDMga Konsultant: Patrocinio V. Villafuerte, Concepcion U. San Antonio, at Voltaire M. VillanuevaMga Tagaguhit: Aristotle S. Daquioag at Jason O. VillenaTagatala: Ireen SubebeInilimbag sa Pilipinas ng Sunshine Interlinks Publishing House, Inc.Department of Education – Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address :5th Floor Mabini Bldg., DepEd ComplexMeralco Avenue, Pasig CityPhilippines 1600Telefax:(02) 634-1054 o 634-1072E-mail Address :imcsetd@yahoo.comiiAll rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PAUNANG SALITAKumusta?COPYSadyang isinulat at inihanda para sa iyo ang Kagamitan ngMag-aaral (KM) na ito. Magiging kasama mo ito sa pag-aaral ngFilipino sa pagtuklas ng mga bagong konsepto at kaalaman sapaggamit ng mga kaalamang natutuhan sa pakikipagtalastasan sakapuwa at magiging kaakibat sa pagpapaunlad ng bansangPilipinas.Ang mga gawain ay maingat na inihanda upang lubos namalinang ang kakayahan mo sa pakikinig, pagsasalita, pagbabasa,EPEDpagsusulat, at panonood. Basahin mo at unawaing mabuti angmga panuto sa bawat gawain upang makatugon ka nang wasto atangkop para maging matagumpay ka sa lahat ng mga gawain.Ang bawat aralin ay nahahati sa iba’t ibang gawain.DTuklasin Mo. Sa bahaging ito, lilinangin ang mga salita okonsepto na kailangan mong malaman upang lubos na maunawaanang mga mapapakinggan o mababasa ng mga teksto.Basahin Mo. Dito mo mababasa ang mga kuwento, tula,balita at iba pang teksto na gagamitin natin sa pagtalakay ng aralin.iiiAll rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pagyamanin Natin. Ito ay nahahati sa Gawin Ninyo atGawin Mo na naglalaman ng mga gawaing magpapayaman ngmga konsepto, kaalaman at kakayahang natutuhan mo mula satalakayang ginawa sa klase. Ang mga gawain dito ay maaaringgawin mo kasama ang iyong mga kamag-aral at ang iba naman aygagawin mo nang nag-iisa.PYIsaisip Mo. Sa bahaging ito, lalagumin natin ang mganatutuhan mo sa mga araling pinag-aralan natin.COIsapuso Mo. Ang mga gawain dito ay tutulong sa iyo upangmaisabuhay ang mga pagpapahalagang natutuhan mo sa bawataralin.DIsulat Mo. Dito mo maipakikita ang lubos mong pagkaunawasa mga napakinggan o nabasa mong teksto sa pamamagitan ngiba’t ibang uri ng pagsulat.EPEMakikita mo rin ang iba pang bahagi ng kagamitan tulad ng:Bokabularyong Pang-akademiko. Ito ay talaan ng mgasalitang binasa at pinag-aralan mo sa bawat yunit.DKalendaryo ng Pagbabasa. Isang buwang kalendaryong mga gagawin mo kaugnay ng isang babasahing pambata namapipili.Pagsulat ng Book Report. Makikita sa bahaging ito ang mgagabay na gagamitin mo sa paghahanda ng isang report kaugnayng isang chapter book na natapos mong basahin.ivAll rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Sana sa paggamit mo nito ay mas makilala mo pa ang iyongsarili bilang isang tunay na Pilipinong may kakayahan na gamitinang wikang Filipino sa pakikipagtalastasang pasalita at pasulat napamamaraan.PYMaligaya at maunlad na pag-aaral sa iyo!DEPEDCOMGA MAY-AKDAvAll rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

TALAAN NG NILALAMANYunit II – Nagkakaisang Mamamayan,Maunlad na PamayananAralin 6 – Lugar sa Pamayanan, Halina’t Pasyalan.50 Paggamit ng Pang-uriCOPYAralin 7 – Katuwang sa Pamayanan.57 Paggamit ng Pandiwa at Pang-uri sa Teksto Pagkakaiba ng Recount sa Balita Kaugnayan ng Paksang Pangungusap sa TalatangSusulatinDAralin 8 – Biyaya ng Kalikasan Tungo sa Pag-unlad.69 Kahalagahan ng Kalikasan sa Pag-unlad ngKabuhayan ng Mamamayan Paggamit ng Pandiwa sa TekstoEPEAralin 9 – Pagpapaunlad ng Pamayanan.78 Paggamit ng Pariralang Pang-abay Balangkas ng KuwentoDAralin 10 – Hangad na Likas-Kayang Pag-unlad.84 Paggamit ng Pang-abay Kaugnayan ng Sanhi at Bunga Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Isang Liham* Kalendaryo ng Pagbabasa.92* Bokabularyong Pang-akademiko.93viAll rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Yunit IIDEPEDCOPYNagkakaisang Mamamayan,Maunlad na PamayananIisang damdaminNagkakaisang mamamayanSusi ng isang maunladat mapayapang pamayanan.49All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

ARALINLugar sa Pamayanan,Halina’t Pasyalan6PYAno-ano ang lugar sa inyo na maaaring pasyalan?Anong mga salita ang gagamitin upang makapaglarawan?Paano ka makasusulat ng isang liham paanyaya parasa isang kaibigan?Tuklasin MoMay lakad ang mag-ama kaya maaga silang gumising.Ano kaya ang ibig sabihin ng may lakad? Gawin ito upangmaipakita ang pagkakaunawa mo rito.COA.Magbigay ng dalawang halimbawanito.EPEmaylakadDIsulat ang kahulugan mula sadiksiyonaryo.DMagbigay ng tatlong salitangkasingkahulugan nito.Gamitin ito sa pangungusap.Ngayon, handa ka nang makinig sa kuwentong babasahinng iyong guro.50All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

B.Bago natin basahin ang kuwento tungkol sa isangpagdiriwang sa pamayanan, alamin muna natinang kahulugan ng mga salita na ginamit sa kuwento.Iguhit ang kahulugan ng mga ito sa isang malinis na papel.batonSalitaGuhit KoEPEDprusisyonCOmusikoPYmajoretteTandaan ang kahulugan ng mga salitang ito upang masmadali mong maunawaan ang kuwento natin.DBasahin MoKung mamasyal kayo ng iyong nanay o tatay, yayayain moba sila sa lugar na mababanggit sa kuwento? Bakit?Pista sa Barangay“Heto na ang musiko. Bababa na ako,” sigaw ni Bert sa mgakalaro.“Oo nga! Dali! Baka malampasan tayo,” nagmamadalingbumaba sa puno ng makopa ang mga bata.51All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Nagkagulo ang mga bata nang makita ang Ati-atihangsumasayaw sa saliw ng tugtog ng mga tambol.Buong siglang umikot-ikot ang mga majorette at angkanilang baton habang tumutugtog ang banda.Ang mga tao ay talagang nagkakagulo. Talagang ang sayang pista sa barangay. Puno ng pagkain ang mesa, may adobongmanok, mechadong karne ng baka, paksiw na pata at maramipang iba.PYMay banda ng musiko sa umaga at sa gabi’y may prusisyonsila. Suot ng mga matatanda ang kanilang saya at nakikihanaysa mga kabataang umiilaw sa prusisyon.COAng problema ay may kakaibang nararamdaman sakinabukasan o ilang araw pagkatapos ng pista. Pata at malataang katawan ng mga tao. Kung wala silang natirang handaay magtitiis na lang sila sa mga de-lata o di kaya’y sa ginataanggabi.DEPEDGaniyan ang mga Pilipino noon. Subalit ngayo’yunti-unting nang nagbabago. Ipinagdiriwang pa rin ang kapistahanat ipinaghahanda, subalit sa abot na lamang ng kanilangmakakaya.52All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pagyamanin NatinGawin NinyoBalikan natin ang mga pangyayari sa napakinggang kuwentotungkol sa lakad ng mag-ama. Lakbayin natin ang lugar nakanilang pinuntahan sa pamamagitan ng pagsagot ng mgatanong na nasa mapa.Ano-ano anggagawin nila?COPYA.Sino ang una nilangnakita?EPEDSaan ang lakad ng mag-ama?Saan-saan silanakarating?DSino-sino pa angkanilang nakita?Kung may nais kang puntahang isang lugar sa mapa,paano ka magpapaalam sa nakatatanda sa iyo?53All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.